Ասել, թե խաղատներն ու վիճակախաղերն անսպասելի դարձան մեր տնտեսական կյանքի մի հատվածը, ճիշտ չի լինի: Իրականում նրանք տնտեսագետների ու տնտեսական իշխանությունների համար միանգամայն անսպասելի դարձան տնտեսության նկատելի ոլորտ: Ոլորտ, որն իր ներգրաված ու տնօրինած ֆինանսական միջոցներով զիջում է միայն արդյունաբերությանը, գյուղատնտեսությանն ու առևտրին: Այն համարյա համադրելի է շինարարության ծավալների հետ:

Եթե ենթադրենք, որ հարկման տեսանկյունից այս ոլորտը պիտի որ բավական «նուրբ» (ասել է թե` բավականաչափ ստվերային) լինի, ապա իրական ծավալները պիտի որ պաշտոնապես արձանագրվածից ավելի մեծ լինեն: Պաշտոնապես արձանագրված ծավալը պիտի որ 2018-ին մոտ 400 մլրդ դրամ կազմի:

Իշխանություններն այսօր էլ, նախկինում ընդունված կարգի համաձայն, «Վիճակախաղերի, շահումով խաղերի, ինտերնետ խաղերի լիցենզավորման բնագավառի վերաբերյալ տեղեկանք» են հրապարակում: Ընդ որում, այս երկարանուն տեղեկանքը հրապարակվում է յուրաքանչյուր ամիս: Վերջին հրապարակման համաձայն՝ մեր երկրում «ուժի մեջ են 4 խաղատան կազմակերպման, 4 վիճակախաղի կազմակերպման, 3 ինտերնետ շահումով կազմակերպման և 1 շահումով խաղերի կազմակերպման լիցենզիաներ» («ինտերնետ» ու «լիցենզիա» բառերը հենց պաշտոնական հաշվետվության մեջ էլ նշված են): Այս հաշվետվության մեջ նշվում է, թե քանի խաղատան գործունեություն է կասեցվել, և քանի խախտում է արձանագրվել, որոնք առաջիկայում քննարկվելու են և կարող են կասեցման որոշման հիմք դառնալ: Ասածից կարելի է ենթադրել, որ թե՛ նախկինում, թե՛ հիմա խաղատներն ու վիճակախաղերը պետական խիստ հսկողության տակ են: Սակայն դրանց դեմ պայքարի մասին նոր իշխանությունների խրոխտ հայտարարություններին հետևեց օրենսդրական կարգավորման մեկ-երկու վեհերոտ փորձ: Ստեղծված իրավիճակից կարելի է ենթադրել, որ պայքարն արդեն անցյալում է:

Պատճառը կարող է լինել նաև այն ծավալը, որ «խաղամոլներն ապահովվում են» բյուջեի համար: Այս տարի վճարված պետտուրքի ծավալն արդեն կազմում է 1 մլրդ 287 մլն 500 հազար դրամ: Այս գումարից 1 մլրդ 237 մլն 500 հազար դրամը մուծել են խաղատները: Իսկ 50 մլն դրամը մուծել են վիճակախաղերի կազմակերպիչները: 2018թ. ընթացքում պաշտոնապես «զվարճությունների ոլորտ» հայտարարվող վիճակախաղեր, շահումով խաղեր կազմակերպողներն ու խաղատները մուծել են 8 մլրդ 450 մլն 285 հազար դրամ պետտուրք` գործունեության լիցենզիա ստանալու համար: Մուծումների առյուծի բաժինը խաղատներինն է՝ 4 մլրդ 950 մլն 295 հազար դրամ: Վիճակախաղեր կազմակերպողները մուծել են 2 մլրդ 10 հազար դրամ: Իսկ ինտերնետ շահումով խաղերի կազմակերպիչները մուծել են 1 մլրդ 500 մլն դրամ պետտուրք:

Այսքանով, իհարկե, չեն ավարտվում զվարճությունների կազմակերպիչների մուծումները պետբյուջե: Բուքմեյքերական կազմակերպությունների ավանդը պետբյուջե, պատկերավոր (ու ծեծված) բառապաշարով ասած, անուրանալի է: 2018թ. պետեկամուտների կոմիտեի հրապարակած 1000 խոշոր հարկատուների ցանկում խաղադրույքների գրասենյակներից առաջինը խոշոր հարկատուների մեջ 114-րդ տեղում է: Մեծատառերով գրվող «ՎԻՎԱՌՈ ԲԵԹԻՆԳ» գրասենյակն այդ տեղին «արժանացել է» 2018-ին մուծած 1 մլրդ 468 մլն 574 հազար դրամ հարկերի համար: Մյուս նմանաբնույթ կազմակերպությունները խոշոր հարկատուների ցանկում գտնելն ինչ–որ իմաստով դժվար է: Ցանկում նշվում է հիմնադրի իրավաբանական անունը, որը կարող է չհամընկնել լայնածավալ գովազդներից հայտնի բուքմեյքերական գրասենյակների կամ խաղատների անվան հետ: Բացառություն է, օրինակ, «Եվրոֆուտբոլ բուքմեյքերական ընկերությունը». 2018-ի խոշոր հարկատուներից 805-րդն է` իր մուծած 179 մլն 533 հազար դրամ հարկերով:

Այս ամենը պաշտոնական տնտեսական վիճակագրությունը հրապարակում է պարբերաբար նույնքան պաշտոնական տվյալների հետ, ուր 16.3-21 տոկոս գործազրկության մասին է խոսվում: Հնարավոր է, որ խաղատուն-վիճակախաղ-բուքմեյքերական գրասենյակ տվյալներն ամենևին համադրելի չեն մեր գործազրկության պաշտոնական թվերի հետ: Հնարավոր է՝ հակառակը` լիովին համադրելի են:

Տնտեսության պատմությունը եվրոպական մի շարք երկրներում (Ֆրանսիա, Իտալիա, Հունաստան) վիճակախաղերի նկատմամբ հասարակական վերաբերմունքի «բում» արձանագրել է Երկրորդ համաշխարհայինից հետո, երբ միանգամից ու պատահական հարստանալը դարձել էր իդեա ֆիքս: Ոչի՞նչ, որ դրանից հետո մարդկությունը լուրջ առաջընթաց է գրանցել:

Արա Գալոյան

Տնտեսական մեկնաբան

Գծապատկեր․ Խաղատների, վիճակախաղերի, ինտերնետ շահումով մուծած պետական տուրք կառուցվածքը 2018թ

Աղբյուրը՝ politeconomy.org