«7օր»-ը հյուրընկալել է կիթառահար Վարդան Գասպարյանին և «Օքսենհեմ» խմբի ներկայացուցիչ Վահագն Պապայանին

-Ասում են՝ ռոքը պայքարի, ընդվզման, ազատության արտահայտման ձև է։ Ինչո՞ւ հայկական ռոքը չերևաց մեզ մոտ այն ժամանակ։ Նամանավանդ այսօրվա Հայաստանի պայմաններում ինչո՞ւ է ռոքը լռում։

Վարդան Գասպարյան-Ռոքի մեջ հիմնականում ընդգրկված են քիչ թե շատ ինտելեկտուալ մարդիկ, և երբեմն այնպես է ստացվում, որ արվեստագետը կարող է փակվել իր աշխարհի մեջ։

-Փոքր Մհերի կոնցեպցիայո՞վ։

Վ.Գ.-Դե...Շատ վատ է, որ փակվում է։ Պետք է մի պահ նրանց «միացնել», հաղորդակցություն ստեղծել և հետո շղթա ստեղծել, որ կամաց-կամաց աշխուժանան։

Վահագն Պապայան-Եթե էպոսը հիշատակեցիք, ապա մի շատ համարձակ բան եմ ասելու։ Եթե էպոսի գլխավոր հերոսն է փակվում ու ասում է՝ երբ կլավանա, ես կգամ, իմ ասածը կասեմ, ապա ռոքերներն էլ ինչ-որ կապ ունեն դրա հետ։ Երբ խնդիր լինի, կասեն։

-Հիմա չկա՞ն այդ խնդիրները։

Վ.Գ.-Հենց դա եմ ասում՝ փակվում են արվեստագետները։ Ես հանդիպում եմ մարդկանց (օրինակ՝ մեզ մոտ գարեջուր խմող արվեստագետների), որոնք հարցնում են՝ ինչու է այսպես, ինչու է այնպես։ Ծայրահեղական մտածելակերպ կա. ասում են, թե անհասկացող են, շնորհք չունեն, այս ազգն այսպիսին է և այլն...։ Ես համաձայն չեմ։ Ես կտրականապես դեմ եմ դրան։  Մարդ կա՝ ուզում է տեղավորվի, ինչ-որ բան անի։ Դրանից հետո որոշ մասը լրիվ կորցնում է իր դեմքը, եթե ինչ-որ մի բան առաջ կար, մտնելուց հետո չի լինում։ Ադպես է, չէ՞։ Փորձության մեջ «կուբիկները» քանդվում են, էլ չկա ոչ մի բան։

-Դուք այսօրվա իրականությանը Ձեր գործունեությամբ ինչպե՞ս եք պատասխանում։

Վ.Պ.-Ես պատասխանում եմ իմ երաժշտությամբ, իմ գործունեությամբ։

-Բայց դա անհասանելի է հասարակությանը։ Իրենք գիտե՞ն։

Վ. Պ.-Ես վախենում եմ, որ հիմա էլ միտում կա, թե ռոքը բողոքի երաժշտություն է։ Իսկ մենք ինչո՞ւ չենք բողոքում, եկեք սուր տեքստեր գրենք, բայց ինչի՞ դեմ ու ինչի՞ համար։ Հետո դա այնքան բառացի և անշնորհք է ստացվում։ Եթե բառեր են պետք, ապա խնդրեմ՝ ռեպ երաժշտությունը դա ակնհայտ անում է. ասում է՝ սրանք կաշառակերներ են, գայլեր են և այլն։ Ես իմ ռոքեր ընկերներից մեկին եմ հանդիպել, ու նա վախեցած է, թե ի՞նչ եք ուզում մեզանից։ Ռոքը բողոք է, այս է, այն է և այլն։ Այդպես չենք ուզում. ուղղակի մեր երաժշտությունն ենք գրում։ Հիմա թե կգտնենք մեջը բողոք, կգրենք, չեք գտնի...

Օրինակ «Դոգմա» խմբի տեքստերն ինձ համար բողոքի յուրօրինակ դրսևորում են։ Գուցե դա ինձ համար է այդպես։ Իսկ երբ դուրս են գալիս ու, ասենք,  ինչ-որ կեղծ դրոշակակրի տեսքով սկսում գոռալ գաղափարներ, որոնց իրենք էլ չեն հավատում, ես դրան ավելի դեմ եմ։

-Դուք ինչ-որ բան ուզո՞ւմ եք փոխել, թե՞ համակերպվել եք եղածին, անում եք Ձեր գործն ու վերջ։

Վ.Պ.-Ես անում եմ իմ գործն ու դրանով փոխում՝ ինչ կատարվում է իմ շուրջը։

-Օրինակ ի՞նչ է Ձեր շուրջը կատարվում։ Պատկերավոր ասած՝ Ձեր հարևանը մնացել է, չէ՞, նույնը։

Վ.Պ.-Գիտե՞ք՝ ես այդ հավաքական կերպար հարևանին չեմ ուզում փոխել։ Դա էլ է խնդիր։ Ուզում են պապսայի վրա նստած երեխաներին ասել, որ ռոքն էլ է լավ բան, լսե՛ք ռոք, բայց մեկ է, ամեն մարդ իր մակարդակի բան է լսելու։ Հիմա պետք չէ բութ հարևանին շատ ծեծել փոխելու համար և ասել, որ լավ բան լսի։

-Իսկ Ձե՞ր միսիան որն է։

Վ.Գ.-Ես հատուկ ինձ միսիա չվերագրեմ։ Ես առօրյա աշխատանքում եմ ինչ-որ բարդություններ հաղթահարում։ Միշտ էլ այդպես է՝ դժվարություն է, պիտի անցնենք։ Երկրորդն էլ՝ պետք է խորանաս և որքան հնարավոր է՝ շատ փորձես փորձի փոխանակություն անել, շփումը պետք է շատ լինի։

-Ի՞նչ փորձի փոխանակում։

Վ.Գ.-Որոշակի արժեքներ կան, որ մարդկության պատմության ընթացքում միշտ փոխանցվել են։ Այ հենց դա։

-Հայաստանի համար շատ կարևորագույն հարց էր քննարկվում՝ հայ-թուրքական գործընթացը։ Որպես ՀՀ քաղաքացիներ՝ ինչպե՞ս եք գնահատում  իրավիճակը։ Եվ ընդհանրապես ու՞ր էիք դուք՝ երաժիշտերդ, ռոքերներդ  իշխանությունների քիրավայական քարոզչության կատաղի փուլում։

Վ.Գ.- Մի քիչ մեղմ դատեք. անձամբ ես կարծիք հայտնել չէի կարող, որովհետև ինֆորմացիա բացարձակապես չի գալիս մեզ։ Ինֆորմացիա տվեք՝ որոշում կայացնենք։ Ինֆորմացիա չկար։ Մեր նախագահը որոշեց, ասենք, Թուրքիայի հետ հարաբերություններ ստեղծել։ Բայց մեզ չէին հարցրել։ Մենք կապ չունեինք դրա հետ։ Միգուցե դա կոչվում է դիվանագիտություն, որն, իբր, ժողովրդին չպետք է հասնի։ Երևի հարցերն այդպես պետք է լուծվեն։ Դրա համար ես ինչպե՞ս կարող եմ կարծիք հայտնել, եթե չգիտեմ՝ ինչի համար է դա արվում և այլն։

-ՀՀ իշխանություններն ասում են, որ լավ ապրենք, որ լոլիկն էժան լինի,  որ ճանապարհը բաց լինի, ու գնանք Արևմտյան Հայաստանը տեսնենք, թուքերի հետ քիրվայություն անենք...

Վ.Գ.-Ո՛չ։ Այսպես էլ կարող ենք լավ ապրել ու փող աշխատել։ Համ էլ այսօր էլ կարելի է գնալ ու տեսնել Արևմտյան Հայաստանը։

Վ.Պ.-Ես էլ եմ կարծում, որ այսօր ոչ այնքան գիտակ մարդիկ կարծիք են հայտնում ոչ իրենց ասպարեզներում։ Ես, ճիշտ է, մի անգամ ադպիսի թուլություն ցուցաբերեցի և հարցազրույց տվեցի։ Հիմա կարծում եմ, որ, իհարկե, վտանգներ կան հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման մեջ, բայց, վերջիվերջո, պետք է ինչ-որ գործընթացի գնալ։ Հիմա ճիշտ են գնում, թե սխալ՝ ես չգիտեմ։ Բաց սահմաններ մեզ պետք են։

-Խոսքն այն մասին չէ, թե պե՞տք են բաց սահմաններ, թե՞ ոչ։ Եթե մարդը հիվանդ է, ու նրան անհրաժեշտ է վիրահատություն, ոչ ոք չի քննարկում՝ դա անհրաժե՞շտ է, թե՞ ոչ։ Մեզ այդ հարթության մեջ քննարկման տարան։ Բայց եթե վիրահատությունն ինժեներն է անում և  արդյունքները տխուր են լինում, ասել, թե միևնույն է, պետք էր, դե հիմա արեցինք... Հիմա էլ իշխանությունը բանաձև  է մտածել՝ ասում է՝ չի սխալվում նա, ով ոչինչ չի անում։ Այդ ծրագրի շրջանակներում ստացվում է, որ ճի՞շտ է։

Վ.Պ.- Դե Դուք ուզում եք, որ վիրահատություն չանի ինժեները, իսկ երաժիշտը կարծի՞ք հայտնի այդ վիրահատության մասին։

-Հայաստանի՛ քաղաքացին։ Լավ անցնենք առաջ։ Ամեն դեպքում, եթե հնարավորություն ընձեռվեր արտասահմանում ապրել, ստեղծագործել, աշխատել, կոպիտ ասած, այդ շուկա դուրս գալ, այսօր կգնայի՞ր այդ քայլին։

Վ.Պ.- Կուզենայի ավելի մեծ շուկա դուրս գալ, բայց ապրել ու հաստատվել արտասահմանում՝ ոչ։

-Հայաստանից հնարավո՞ր է մեծ շուկա դուրս գալ։

Վ. Պ.-Շատ դժվար է, ու մեր փորձն էլ ցույց է տալիս, որ հնարավոր է, բայց գրեթե անօգուտ է։ Գուցե դա մեր սպեցիֆիկան է կամ մենք շատ հետևողական չենք, ու ինչ-որ տեխնոլոգիաներ կան, որոնց չենք տիրապետում, բայց, օրինակ, մեր սկավառակը Հայաստանում ոչ ոք չգիտի, արտասահմանում գիտեն, հենց այսօր էլ մի հարցազրույց հենց այդ սկավառակի համար արտասահմանյան կայքերից են խնդրել։ Բայց հաջորդ քայլը, որ, ասենք, գնանք, այնտեղ համերգներ տանք՝ չի ստացվում։ Այսինքն, մեր շուկան, միևնույն է, արտասահմանում է։ Այստեղ մեր մասին շատ ավելի քիչ գիտեն, քան, այսպես կոչված, երաժշտության ռոք համայնքն արտասահմանում։

-Վերցնենք այն ստանդարտները, որոնք աշխարհում կան, օրինակ՝ մասնավորապես քո գործերը տեսել եմ, քո արվեստին ծանոթ եմ և դրանք, ըստ իս, չեն զիջում այդ ստանդարտներին, բայց ինչո՞ւ են լոկալիզացված, ինչո՞ւ չեն դառնում ավելի լայն սպառման արտադրանք։

Վ.Գ.- Որովհետև հանդիսատեսին հասնելը մի քիչ շատ դժվար է, քանի որ «տունն» անկազմակերպ է, մեր ոլորտը կառավարում են։ Հո չե՞մ ասում՝ չկառավարեն, բայց էլեմենտար լուսաֆոր կամ հետիոտնի համար գծած գիծ չկա։ Ինչ 20 տարի այստեղ կատարվում է՝ անկախության օրից սկսված, ամեն ինչ մանր-մանր բերեց նրան, որ արժեքները փոխվեցին։ Հիմա պետք է այնպես անել, որ փոխվի դա։

-Այսինքն, մեծ հաշվով Դուք զբաղվում եք Ձեր սիրելի գործով, հաճույք եք ստանում դրանից և վե՞րջ։

Վ.Գ.-Մենք ձգտում ենք արժեք ստեղծել և նաև հաճույք ենք ստանում մեր գործից, միանշանակ։

Վ.Պ.-Ստեղծել և թողնել։ Երաժշտությունն էլ իր լեզուն ունի. շատ դժվար բան է դա իհարկե։

-Իսկ Ձեր լսարանի մոտավոր պատկերն ունե՞ք։

Վ.Գ.- Ես չեմ կարող ասել կոնկրետ քարտեզը, բայց ժողովրդի հետ շփվելով ու ոչ միայն պրոֆեսորների և իրենց երեխաների (այսինքն՝ էլիտա կոչվածի), այլ, օրինակ, տաքսու վարորդների հետ, ես հասկացա, որ այնտեղ էլ կա լսարան, ավտոբուսի վարորդների, «խադավիկների», բանվորների շրջանում էլ կա։

-Ընթերցողին կարո՞ղ եք շատ մատչելի բացատրել՝ նա էլեկտրոկիթառի միջոցով մատուցվող ցանկացած «դրայվ »պե՞տք է ընկալի որպես ռոք, թե՞ ռոքն ուրիշ բան է։

Վ.Գ.- Ո՛չ։ Երաժշտությունը հոգու, սրտի, ներքին օրգանների վրա է ազդում...

-Ռաբիսն էլ կարող է ազդել։

Վ.Գ.- Եվ ազդում է։ Բայց եթե մարդ գիրք չի կարդացել, դժվար է իրեն բացատրել՝ որն է լավը, որը՝ վատը։ Մի քիչ թող շփվի։

Վ.Պ.-Բառերն այնքան անզոր են, որ ասելը դժվար է, բայց մոտեցումներ կան։ Կարևոր չէ՝ դիսթորշնով է, թե ոչ, ընդհանրապես առանց կիթառի էլ ռոք կա (միայն ակուստիկ), ոչ էլեկտրական գործիքներով ռոք կա, ու ոչ ոք չի հանդգնի ասել՝ ձեզ մոտ եթե կիթառ չկա, ուրեմն ռոք չէ։ Մոտեցումներ կան, որ եթե այդ էլեկտրոկիթառները միացված են, միտումը նրա վրա է, որ պրիմիտիվ լինի, հեշտ հասկացվի...իմ թիրախը միշտ լսարանի որակի վրա է, ոչ թե քանակի։ Ես տեսնում եմ մարդկանց դեմքերը, տեսնում եմ՝ ինչպես է երաժշտությունն ազդում մինչև վերջ, ու նա հարստացած է գնում համերգներից կամ սպասում մյուս համերգին։ Իսկ երբ ստադիոնը լցված է, ու բոլորը միասին հու-հու են անում, հաջորդ օրը կգնան մի ուրիշ այդպիսի խմբի համերգին կթռվռան, հետո կգնան դիսկոտեկա, հետո՝ ուրիշ տեղ, որովհետև եթե թռվռալու կամ, ինչպես ասում են, տժժալու նշակետն է, այդտեղ արդեն երաժտությունը կորում է, անկում է ապրում։

-Ինչպես ասում են՝ ավելի լավ է մեկ անգամ տեսնել, քան հազար անգամ լսել։ Մոտ ապագայում ընթերցողը Ձեզ ե՞րբ կարող է լսել։

Վ.Պ.- «Օքսենհեմը» գտել է, որ բազմաթիվ իրար նման փառատոններին նույն կարգախոսներով մասնակցելը մի քիչ ավելորդ էներգիա է վատնում։ Մենք ավելի շատ ուզում ենք կենտրոնանալ ստուդիական գործունեության վրա՝ մտածել սկավառակ ձայնագրելու, հետո թողարկելու մասին, ու դա ամենամեծ դժբախտությունն է, և երբ ասվում է՝ Հայաստանում լուսաֆոր չկա, գծեր չկան...ընդհանրապես երաժշտական լուրջ արտադրանք թողարկելու մեխանիզմներ չկան։ Այսինքն, այստեղ բազմաթիվ ռոք խմբերի չասեմ՝ տանը ձայնագրած, բայց Հայաստանում նեղ շրջանի համար թողարկած սկավառակը համարյա արժեք չունի։ Միջազգային առումով արտադրվելու ու ներկայացվելու մեխանիզմը չկա Հայաստանում։

Վ.Գ.-Ես համերգ եմ ունենալու և սկավառակ եմ ձայնագրելու, ինչը կապված է իմ սոլո կարիերիայի հետ։ Համերգը մայիսի 30-ին է լինելու Կամերային երաժշտության տանը։ «Օքսենհեմի» հետ էլ հուսուվ եմ՝ կմոգոնենք սկավառակ։

Վ.Պ.-Կմոգոնենք. ես արդեն խոսք եմ տվել։

Վ.Գ.- Կոչ եմ անում լուսաֆորները դնել, գծերը գծել, եթե անհրաժեշտ է մեր օգնությունն արվեստով զբաղվող մեր հարգելի բարձր պաշտոնյա անձանց, մենք պատրաստ ենք։ Եթե ոչ, մենք ստիպված պետք է այդ գծերը գծենք, մեր ներկերով ներկենք, ես համոզված եմ՝ ուժ կգտնենք դա անելու, միանշանակ։ Ամեն դեպքում մենք պետք է հարգենք միմյանց։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը