Իմ կանխատեսումը, որ Մեթյու Բրայզան կհեռանա Պետական դեպարտամենտից ևկզբաղվի լոբբիստական գործունեությամբ, ճիշտ դուրս եկավ: Ադրբեջանում իր կարճատև դիվանագիտական առաքելությունը կիսավարտ թողնելով` Բրայզան անցյալ շաբաթ թուրքական «Hurriyet» թերթի հետ զրույցում հայտարարել է, որ ինքը զբաղվելու է «ֆիզիկական անձանց, կառավարությանը և մասնավոր ընկերություններին խոշոր ներդրումային ծրագրերի մասին խորհրդատվություն տրամադրելով»:

 Մնում է տեսնել, թե արդյո՞ք Բրայզայի ծրագրած «լոբբիստական» և «քարոզչական» գործողություններն ի նպաստ թուրքերին և ադրբեջանցիներին, գտնվում են իրավական շրջանակներում` հաշվի առնելով այն, որ ԱՄՆ օրենսդրությունը նախատեսում է սահմանափակումներ նախկին պետական պաշտոնատարների նկատմամբ: Կախված կոնկրետ գործունեության տեսակից՝ արգելքը կարող է լինել մեկ կամ երկու տարով: Այնուամենայնիվ, «բարձրաստիճան պաշտոնյաների» դեպքում, ինչպես օրինակ ԱՄՆ Պետքարտուղարի օգնականի տեղակալ Բրայզան է, գործում է ցմահ արգելք: Նրան վստահաբար կարգելեն երրորդ անձանց անունից շփվել Պետական դեպարտամենտի իր նախկին գործընկերների հետ այն պաշտոնական հարցերի կապակցությամբ, որոնց ինքն առնչվել է որպես պետծառայող:

 «Hurriyet» թերթին տված իր հարցազրույցում Բրայզան իր սեփական բերանով հաստատում է իր հասցեին հնչած այն մեղադրանքը, որ ինքը դրսևորել է կանխակալ և ոչ պրոֆեսիոնալ մոտեցում, երբ ներգրավված էր Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցերով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում որպես ամերիկացի համանախագահ: Այդ ժամանակ, նրան շարունակաբար քննադատում էին հակահայկական, ադրբեջանամետ և թուրքամետ լինելու մեջ: Սենատոր Բարբարա Բոքսերը և Ռոբերտ Մենենդեսը, ովքեր վետո դրեցին նրա՝ Ադրբեջանում որպես դեսպան նշանակմանը և Ամերիկայի Հայ Դատի Հանձնախումբը, որը դեմ եկավ նախագահ Օբամայի տհաս որոշմանը՝ Բրայզային ուղարկել Բաքու առանց Սենատի հաստատմանը, ամբողջությամբ իրավացի գտնվեցին:

 Անցյալում, Բրայզայի ջատագովները նրան արդարացնում էին` ասելով, որ որպես պետական պաշտոնատար անձ նա պարտավոր էր պաշտպանել նախագահի դիրքորոշումը Հայոց ցեղասպանության և դրան առնչվող հարցերի վերաբերյալ: Սակայն այժմ նա ազատ մարդ է, ինչու՞ է շարունակում թութակի պես կրկնել այդ միևնույն թուրքամետ և հակահայկական լոզունգները: Միգուցե՞ Բրայզան, ինչպես կառավարության ներսում և այնպես էլ դրանից դուրս, փորձում է դուր գալ իր հետագա պատվիրատուներին: Հակառակ դեպքում ինչու՞ նա պետք է «Hurriyet»-ին հաղորդեր ստանդարտ թուրքական քարոզչությունը, թե իբրև քաղաքական գործիչները և խորհրդարանները չպետք է ներգրավվեն Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման հարցում: Թուրք և ադրբեջացի պաշտոնատարներին սիրաշահելու նպատակով՝ Բրայզան զայրույթով քննադատում է Հայ Դատի Հանձնախմբին՝ ասելով. «Կազմակերպությունը, որը տապալեց իմ աշխատանքը, ընդմիշտ քննարկման մեջ կպահի այդ հարցը: Սակայն ոչ թե կառավարությունները, այլ անհատ մարդիկ պետք է որոշեն, թե ինչպիսի բնութագրում տան դրան … Թուրքիան կարող է զգալի ազդեցություն ունենալ այդ խնդրի վրա…: Ծայրահեղականները, որոնք տապալեցին իմ աշխատանքը, ատում են դա: Նրանք չեն ցանկանում բաց բանավեճի մեջ մտնել: Բաց երկխոսությունը նրանց թշնամին է»: 

Ողջունելով որոշ թուրքերի՝ Հայոց ցեղասպանության հարցը բաց քննարկելու պատրաստակամությունը՝ Բրայզան «օրինաչափ» է համարում թուրք պաշտոնատարի այն տեսակետը, որ «այն չպետք է ճանաչվի քաղաքական մակարդակով որպես ցեղասպանություն: Այս իրադարձությունները որպես ցեղասպանություն կամ ոչ ցեղասպանություն որակելը որևէ երկրի ոևէ քաղաքական գործչի խնդիրը չէ: Հասարակությունը պետք է այդ անի և ոչ թե այն անձինք, ովքեր որոշումներ են կայացնում քաղաքական օրացույցի հիման վրա:  Ես անպարկեշտ եմ համարում դա»: 

 Ապա Բրայզան շատ ավելի հեռուն գնաց՝ լրիվ բացահայտելով իր թուրքամետ հայացքները. «Ճշմարտությունը բոլորի կողմից է, հատկապես՝ Թուրքիայի: Ներկայումս այս խնդրի (Հայոց ցեղասպանության) շուրջ ցանկացած քննարկում միակողմանի է: Յուրաքանչյուր ոք, ով բարձրաձայնում է այլ տեսակետ, համարվում է ցեղասպանությունը ժխտող, ինչն անմիջապես նշանակում է, որ դու դեմ ես մարդու իրավունքներին: Եթե կարծում եք, որ ցեղասպանություն է կատարվել, ապա կարող եք հավասարապես քննարկել հարցը բառի նեղ իմաստով, որ ցեղասպանություն իրականացվել է նաև շատ այլ ազգերի նկատմամբ, ինչպես օրինակ արևելյան Անատոլիայում թուրքերի և մուսուլմանների նկատմամբ: Եկե՛ք խոսենք այլ խմբերի նկատմամբ իրականացված վայրագությունների մասին: Եկե՛ք խոսենք բոլորի մասին: Եկե՛ք լինենք արդար և աչք չփակենք մյուսների տանջանքների վրա»: 

 Թվում է, թե վերջապես Բրայզան ի կատար է ածել Ստամբուլում ապրելու իր կյանքի երազանքը: 2005 թվականին Անկարա կատարած իր այցի ժամանակ, այն բանից հետո, երբ Միացյալ Նահանգների դեսպանատան ծառայողը նրան տեղական լրագրողների մոտ ներկայացրեց որպես  «Թուրքիայի վաղեմի բարեկամ», Բրայզան առանց ամաչելու հայտարարեց. «Անչափ ոգևորված եմ նորից գտնվելով Թուրքիայում: Շատ առումներով Թուրքիան կարծես իմ երկրորդ տունը լինի… Որքան էլ երկար մնամ ձեր հիասքանչ երկրում, միևնույն է բավարար չէ: Հուսով եմ, որ շատ շուտով և հաճախակի կվերադառնամ»: Այդ ժամանակ ես մի հոդված գրեցի, որտեղ հույս հայտնեցի, որ «Բրայզան շուտով կիրականացնի իր երազանքը և մշտապես կհաստատվի Թուրքիայում»: Այժմ նրա փափագը իրագործվել է: Անցած շաբաթ «Hurriyet»-ը հայտնեց, որ անցյալ ամիս Բաքվից հեռանալուց հետո, նա հաստատվել է Ստամբուլում: «Չեք կարող պատկերացնել, թե որքան երջանիկ եմ ես, որ գտնվում եմ Ստամբուլում: Նայե՛ք ինձ: Ես ամուսնացել եմ թուրք կնոջ հետ», բացականչեց Բրայզան:

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի խմբագիր

 Թարգմանիչ` Կարինե Գևորգյան