Վաղ առավոտյան՝ աշխատանքի գնալուց առաջ, ծնողները մորեխիկին բերեցին մարգագետին ու ասացին. «Կխաղաս այստեղ՝ մինչ վերադառնանք»: Նրանց գնալուց անմիջապես հետո մորեխիկը սկսեց առվի վրայով այս ու այն կողմ ցատկոտել: Քիչ անց, փոքրիկ գորտի ծնողները նրան բերեցին մարգագետին: «Լսո՞ւմ ես, այստեղից ոչ մի տեղ չգնաս, հենց այստեղ էլ կխաղաս»:
- Լավ,- ասաց փոքրիկ գորտը, ով տեսնելով առվի վրայով այս ու այն կողմ ցատկոտող մորեխիկին, հավեսի ընկավ ու ինքն էլ սկսեց նույնն անել:
Հետո հայր ու մայր արագիլները բերեցին իրենց ձագուկին, հորդորելով' «Լաց մի լինիր, դու էլ խաղա այստեղ, իսկ մենք կաշխատենք շատ շուտ վերադառնալ»: Փոքրիկ արագիլը, տեսնելով առվի վրայով մի կողմից մյուսը ցատկող մորեխիկին ու գորտին, դադարեց հեկեկալ ու նույնն անելու անզուսպ ցանկություն ունեցավ: Առուն, սակայն, չափազանց նեղ էր նրա համար:
- Ոչինչ,- մտածեց նա, -ես էլ կքայլեմ առվի մի կողմից դեպի մյուսը:
Այսպես երեքով նրանք երկար ժամանակ խաղում էին: Ու մեկ էլ, խախտելով լռությունը, մորեխիկը դիմեց գորտին.
- Կդառնա՞ս իմ ընկերը, ընդմիշտ' մինչեւ կյանքիս վերջ:
- Կդառնամ, -վստահ պատասխանեց գորտը:
- Ես էլ,- արձագանքեց արագիլը: Եվ նրանք ընկերներ դարձան: Փաթաթվեցին, համբուրվեցին ու խոստացան' էլ երբեք իրարից չբաժանվել:
Մորեխիկն ու գորտը նորից սկսեցին թռչկոտել առվի վրայով, իսկ արագիլը անցավ իր «գործին»: Քիչ անց, նա կանգ առավ և մի ոտքը ծալելով (նա մտածելիս միշտ այդպես էր կանգնում) ընկավ մտքերի գիրկը: Հետո, փոքր-ինչ ուշքի գալով, նա դիմեց ընկերներին.
- Ինձ թվում է, որ մենք մի շատ կարեւոր բան մոռացել ենք...Հա, հազիվ մտաբերեցի, մենք մոռացել ենք իրար հետ ծանոթանալ:
- Ասենք թե ծանոթացաք, հետո՞, - ծիծաղը հազիվ զսպելով ասաց ծառերի վրայից բարեկամների զրույցին ուշադիր հետեւող պառավ ագռավը:
Ընկերները զարմացած վեր նայեցին, ապա, փոքր-ինչ վարանումից հետո, սկսեցին հերթով իրար ներկայանալ:
- Ես' գորտն եմ:
- Իսկ ես' մորեխիկը:
- Ես էլ' արագիլն եմ:
Ու հանկարծ, երբ արդեն ծանոթացել էին, նրանք սկսեցին սարսափած մեկմեկու նայել:
- Ուրեմն ,- մտահոգ ասաց գորտը մորեխին,- դու էլ նա ես, ում ես պետք է ուտե՞մ: Մայրիկս միշտ ասում է, որ ես շատ-շատ մորեխներ պիտի ուտեմ, որ շուտ մեծանամ, որ դուք շատ համեղ եք: Բայց ես մորեխ մինչ օրս չէի էլ տեսել: Ահա թե դու ինչպիսին ես:
Մորեխին երկար զննելուց հետո, նա դիմեց արագիլին.
- Ուրեմն, դու էլ նա ես, ով պետք է ի՞նձ ուտի: Մայրիկս ասում է, որ արագիլներից անպայման զգուշանալ է պետք...Բայց ես արագիլ կյանքումս տեսած չկայի:
- Ես էլ դեռ գորտ չէի տեսել: Գիտեի միայն, որ նրանք շատ համեղ են, հայրիկս է պատմել:
Հետո նրանք երկուսով շրջվեցին լաց լինող մորեխիկի կողմը: - Ուրեմն, ստացվում է,- հեկեկալով ասաց մորեխիկը,- որ ինձ երկու անգա՞մ են ուտելու. առաջինն' ինձ անձամբ, իսկ հետո' էլի ինձ, բայց արդեն գորտի մե՞ջ,- ու նա սկսեց հոնգուր-հոնգուր արտասվել:
- Երբ քեզ մի անգամ ուտում են, դա էլ արդեն բավական է, - իր հերթին հեկեկաց գորտը:
Այստեղ արագիլն էլ չդիմացավ:
- Կարծում եք հե՞շտ է սեփական ընկերներին կուլ տալը: Ի դեպ ոմանց' երկու անգամ:
Նայելով հեծկլտացող եռյակին, պառավ ագռավը ծիծաղից մեռնում էր.
- Լացեք- չլացեք,- քրքջալով ասաց նա,- ուզեք, թե չուզեք, միևնույն է, վաղ թե ուշ դուք պետք է իրար ուտեք: Բնության օրենքն է այդպիսին: Եվ ինչքան շուտ, այնքան ավելի լավ: Եվ հետո, ականջներիդ օղ արեք, մյուս անգամ' համբուրվելուց առաջ ավելի լավ է սկզբից ծանոթանաք:
- Ես չեմ ուզում ուտել իմ ընկերոջը,- արցունքների միջից ձայնեց գորտը:
- Ես էլ, - նրան միացավ արագիլը:
- Ախր ձեզ ոչ ոք չի էլ հարցնում, ուզո՞ւմ եք, թե՞ ոչ, մեկ է՝ դուք պետք է իրար ուտեք...Օրենքն է այդպիսին...
Հեծկլտոցներն ավելի ուժգնացան: Քիչ անց, մորեխիկը, մի կերպ զսպելով իրեն, մոտեցավ գորտին ու արցունքների միջից ժպտալով ասաց.
- Հարազատս, իմ անբաժան ընկեր, ես կյանքս քեզ համար չեմ խնայի, կեր ինձ, խնդրում եմ,- և նա կամացուկ պառկեց գետնին, կկոցեց աչքերն ու շշնջաց' «Բարի ախորժակ»:
- Էլ ում ես սպասում, հը՞, շուտ կեր դրան,- ասաց անհամբերությունից ճոճվող ագռավը:
Բայց գորտը չգիտեր էլ, թե մորեխ ինչպես են ուտում: Նա փակեց աչքերն ու բացեց բերանը: Չգիտես քանի րոպե այդպես նստելուց հետո, նա հանկարծ տեղից վեր թռավ.
- Լսեք, միեւնույն է, արագիլն ինձ պետք է ուտի, այնպես չէ՞: Կարծում եմ, որ նրա համար միևնույն է, իմ մեջ մորեխ կլինի՞, թե՞ ոչ,- ու այդ մտքից նա շատ ուրախացավ: Փոքրիկ գորտը ժպիտը դեմքին մոտեցավ արագիլին, բռնեց նրա ոտքն ու նայելով նրա շփոթված դեմքին,ասաց.
- Սիրելի արագիլ, իմ անբաժան ընկեր, ես նույնպես կյանքս չեմ խնայի քեզ համար, որ այդպես է...կեր ինձ,- ու՝ կծկելով ձեռքերն ու ոտքերը, շշնջաց. «Բարի ախորժակ»:
Շփոթված արագիլը դիմեց պառավ ագռավին.
- Իսկ գորտին ուտելը պարտադի՞ր է:
- Պարտադիր է, -խստորեն պատասխանեց ագռավն ու ավելացրեց.- մեզ շրջապատող միջավայրն է դա պահանջում:
Արագիլն էլ չգիտեր, թե գորտ ինչպես են ուտում: Նա խորը հոգոց հանեց, բացեց կտուցն ու սարսափից անմիջապես աչքերը պինդ-պինդ փակեց:
Այդպես' փակ աչքերով նրանք նստել ու վախից երկար ժամանակ չէին շարժվում: Վերջապես մորեխիկի ձայնը խախտեց լռությունը.
- Հետաքրքիր է, ինձ արդեն կերե՞լ են...
- Դժվար թե,- խոսեց աչքերը փակ գորտը,- կերվածներն ընդհանրապես չեն խոսում:
- Այդ դեպքում, դու էլ այնքան նման չես կերվածի, ձայնդ ինչ-որ շատ մոտիկից է գալիս,- նկատեց մորեխիկը:
- Իսկ արագիլին երեւի կերել են, նրա ձայնը վաղուց է, ինչ չի լսվում:
Նրանք բացեցին աչքերն ու նայեցին արագիլի կողմը: Նա խոնարհել էր աչքերն ու ճոճվում էր մի ոտքի վրա (ուրեմն' մտածմունքի մեջ էր):
Վերջապես արագիլն էլ խոսեց.
- Շատ հետաքրքիր է, թե ո՞վ է այդ Բնությունը:
- Բնությունը,- ասաց բարեկամների անվճռականությունից անասելի հոգնած ագռավը, - դա այն ամենն է' ինչ մեզ շրջապատում է, - ու թևերը թափահարելով ավելացրեց. - Դե, եթե այստեղ դեռ ոչ ոք ոչ մեկին չի ուտում, ես գնամ այնտեղ' որտեղ դրա գիտակցումը կա: Դե, երևի մենք էլ չհանդիպենք, բայց ասածս հիշեք, մեկ է, վաղ թե ուշ' դուք իրար կուտեք:
Ու թեւին տալով ավելացրեց.
- Բնության օրենքն է այդպիսին ...
Արագիլն իրեն թափ տվեց ու բացեց աչքերը: Հետո, երեքն էլ սկսեցին իրենց շուրջը նայել: Շրջապատում ուրիշ կենդանու չհանդիպելով, նրանք մոտեցան հաստաբուն կաղնուն:
- Ասացեք խնդրեմ, հարգարժան Ծառ,- դիմեց արագիլը կաղնուն,- Դուք մեզ շրջապատո՞ւմ եք:
- Դե, ինչ-որ չափով այո, իսկ ի՞նչ է պատահել:
- Եթե Դուք ինչ-որ չափով մեզ շրջապատում եք, ուրեմն Դո՞ւք եք Բնությունը:
- Դե..., ասենք թե այո:
- Ուրեմն այդ Դո՞ւք եք ինձ ստիպում ուտել իմ ընկերներին' գորտին ու մորեխիկին, այն էլ' մորեխիկին երկու անգամ:
- Ինչե՞ր ես ասում,փոքրիկ, ես տանել չեմ կարողանում, երբ իրար ուտում են: Բացի այդ, եթե որոշ չափով ես շրջապատում եմ ձեզ, դուք էլ ձեր հերթին եք ինձ շրջապատում: Ուրեմն' դուք էլ այնքան բնություն եք, որքան որ ես:
Արագիլը նորից սկսեց ճոճվել:
- Ա~յ քեզ բան, պարզվում է, որ հենց մենք ենք Բնությունը, որ մենք ինքներս կարող ենք որոշել' ուտե՞լ իրար, թե՞ ոչ: Լսո՞ւմ ես գորտ, Բնությունը դու ես, մորեխիկը, ես, կաղնին,- թռչկոտում էր արագիլն ու գրկում ընկերներին:
Հանկարծ, ասես մի բան մտաբերելով, նա կանգ առավ.
- Բա ագռա՞վն ով է...
- Հիմար է նա, - վստահորեն պատասխանեց կաղնին:
- Ճիշտ որ, - համաձայնեցին նրանք, եւ ուրախ-ուրախ վազեցին դեպի մարգագետին:
Նորից խաղում էին նրանք, համբուրվում, գրկում իրար, խոստանում դառնալ' երեք անբաժան ընկեր, երեք փոքրիկ, կենդանի Բնություն...
«Գաղտնավանկ» շարքից. Գերժամանակակից հեքիաթ
Վաղ առավոտյան՝ աշխատանքի գնալուց առաջ, ծնողները մորեխիկին բերեցին մարգագետին ու ասացին. «Կխաղաս այստեղ՝ մինչ վերադառնանք»: Նրանց գնալուց անմիջապես հետո մորեխիկը սկսեց առվի վրայով այս ու այն կողմ ցատկոտել: Քիչ անց, փոքրիկ գորտի ծնողները նրան բերեցին մարգագետին: «Լսո՞ւմ ես, այստեղից ոչ մի տեղ չգնաս, հենց այստեղ էլ կխաղաս»:
- Լավ,- ասաց փոքրիկ գորտը, ով տեսնելով առվի վրայով այս ու այն կողմ ցատկոտող մորեխիկին, հավեսի ընկավ ու ինքն էլ սկսեց նույնն անել:
Հետո հայր ու մայր արագիլները բերեցին իրենց ձագուկին, հորդորելով' «Լաց մի լինիր, դու էլ խաղա այստեղ, իսկ մենք կաշխատենք շատ շուտ վերադառնալ»: Փոքրիկ արագիլը, տեսնելով առվի վրայով մի կողմից մյուսը ցատկող մորեխիկին ու գորտին, դադարեց հեկեկալ ու նույնն անելու անզուսպ ցանկություն ունեցավ: Առուն, սակայն, չափազանց նեղ էր նրա համար:
- Ոչինչ,- մտածեց նա, -ես էլ կքայլեմ առվի մի կողմից դեպի մյուսը:
Այսպես երեքով նրանք երկար ժամանակ խաղում էին: Ու մեկ էլ, խախտելով լռությունը, մորեխիկը դիմեց գորտին.
- Կդառնա՞ս իմ ընկերը, ընդմիշտ' մինչեւ կյանքիս վերջ:
- Կդառնամ, -վստահ պատասխանեց գորտը:
- Ես էլ,- արձագանքեց արագիլը: Եվ նրանք ընկերներ դարձան: Փաթաթվեցին, համբուրվեցին ու խոստացան' էլ երբեք իրարից չբաժանվել:
Մորեխիկն ու գորտը նորից սկսեցին թռչկոտել առվի վրայով, իսկ արագիլը անցավ իր «գործին»: Քիչ անց, նա կանգ առավ և մի ոտքը ծալելով (նա մտածելիս միշտ այդպես էր կանգնում) ընկավ մտքերի գիրկը: Հետո, փոքր-ինչ ուշքի գալով, նա դիմեց ընկերներին.
- Ինձ թվում է, որ մենք մի շատ կարեւոր բան մոռացել ենք...Հա, հազիվ մտաբերեցի, մենք մոռացել ենք իրար հետ ծանոթանալ:
- Ասենք թե ծանոթացաք, հետո՞, - ծիծաղը հազիվ զսպելով ասաց ծառերի վրայից բարեկամների զրույցին ուշադիր հետեւող պառավ ագռավը:
Ընկերները զարմացած վեր նայեցին, ապա, փոքր-ինչ վարանումից հետո, սկսեցին հերթով իրար ներկայանալ:
- Ես' գորտն եմ:
- Իսկ ես' մորեխիկը:
- Ես էլ' արագիլն եմ:
Ու հանկարծ, երբ արդեն ծանոթացել էին, նրանք սկսեցին սարսափած մեկմեկու նայել:
- Ուրեմն ,- մտահոգ ասաց գորտը մորեխին,- դու էլ նա ես, ում ես պետք է ուտե՞մ: Մայրիկս միշտ ասում է, որ ես շատ-շատ մորեխներ պիտի ուտեմ, որ շուտ մեծանամ, որ դուք շատ համեղ եք: Բայց ես մորեխ մինչ օրս չէի էլ տեսել: Ահա թե դու ինչպիսին ես:
Մորեխին երկար զննելուց հետո, նա դիմեց արագիլին.
- Ուրեմն, դու էլ նա ես, ով պետք է ի՞նձ ուտի: Մայրիկս ասում է, որ արագիլներից անպայման զգուշանալ է պետք...Բայց ես արագիլ կյանքումս տեսած չկայի:
- Ես էլ դեռ գորտ չէի տեսել: Գիտեի միայն, որ նրանք շատ համեղ են, հայրիկս է պատմել:
Հետո նրանք երկուսով շրջվեցին լաց լինող մորեխիկի կողմը: - Ուրեմն, ստացվում է,- հեկեկալով ասաց մորեխիկը,- որ ինձ երկու անգա՞մ են ուտելու. առաջինն' ինձ անձամբ, իսկ հետո' էլի ինձ, բայց արդեն գորտի մե՞ջ,- ու նա սկսեց հոնգուր-հոնգուր արտասվել:
- Երբ քեզ մի անգամ ուտում են, դա էլ արդեն բավական է, - իր հերթին հեկեկաց գորտը:
Այստեղ արագիլն էլ չդիմացավ:
- Կարծում եք հե՞շտ է սեփական ընկերներին կուլ տալը: Ի դեպ ոմանց' երկու անգամ:
Նայելով հեծկլտացող եռյակին, պառավ ագռավը ծիծաղից մեռնում էր.
- Լացեք- չլացեք,- քրքջալով ասաց նա,- ուզեք, թե չուզեք, միևնույն է, վաղ թե ուշ դուք պետք է իրար ուտեք: Բնության օրենքն է այդպիսին: Եվ ինչքան շուտ, այնքան ավելի լավ: Եվ հետո, ականջներիդ օղ արեք, մյուս անգամ' համբուրվելուց առաջ ավելի լավ է սկզբից ծանոթանաք:
- Ես չեմ ուզում ուտել իմ ընկերոջը,- արցունքների միջից ձայնեց գորտը:
- Ես էլ, - նրան միացավ արագիլը:
- Ախր ձեզ ոչ ոք չի էլ հարցնում, ուզո՞ւմ եք, թե՞ ոչ, մեկ է՝ դուք պետք է իրար ուտեք...Օրենքն է այդպիսին...
Հեծկլտոցներն ավելի ուժգնացան: Քիչ անց, մորեխիկը, մի կերպ զսպելով իրեն, մոտեցավ գորտին ու արցունքների միջից ժպտալով ասաց.
- Հարազատս, իմ անբաժան ընկեր, ես կյանքս քեզ համար չեմ խնայի, կեր ինձ, խնդրում եմ,- և նա կամացուկ պառկեց գետնին, կկոցեց աչքերն ու շշնջաց' «Բարի ախորժակ»:
- Էլ ում ես սպասում, հը՞, շուտ կեր դրան,- ասաց անհամբերությունից ճոճվող ագռավը:
Բայց գորտը չգիտեր էլ, թե մորեխ ինչպես են ուտում: Նա փակեց աչքերն ու բացեց բերանը: Չգիտես քանի րոպե այդպես նստելուց հետո, նա հանկարծ տեղից վեր թռավ.
- Լսեք, միեւնույն է, արագիլն ինձ պետք է ուտի, այնպես չէ՞: Կարծում եմ, որ նրա համար միևնույն է, իմ մեջ մորեխ կլինի՞, թե՞ ոչ,- ու այդ մտքից նա շատ ուրախացավ: Փոքրիկ գորտը ժպիտը դեմքին մոտեցավ արագիլին, բռնեց նրա ոտքն ու նայելով նրա շփոթված դեմքին,ասաց.
- Սիրելի արագիլ, իմ անբաժան ընկեր, ես նույնպես կյանքս չեմ խնայի քեզ համար, որ այդպես է...կեր ինձ,- ու՝ կծկելով ձեռքերն ու ոտքերը, շշնջաց. «Բարի ախորժակ»:
Շփոթված արագիլը դիմեց պառավ ագռավին.
- Իսկ գորտին ուտելը պարտադի՞ր է:
- Պարտադիր է, -խստորեն պատասխանեց ագռավն ու ավելացրեց.- մեզ շրջապատող միջավայրն է դա պահանջում:
Արագիլն էլ չգիտեր, թե գորտ ինչպես են ուտում: Նա խորը հոգոց հանեց, բացեց կտուցն ու սարսափից անմիջապես աչքերը պինդ-պինդ փակեց:
Այդպես' փակ աչքերով նրանք նստել ու վախից երկար ժամանակ չէին շարժվում: Վերջապես մորեխիկի ձայնը խախտեց լռությունը.
- Հետաքրքիր է, ինձ արդեն կերե՞լ են...
- Դժվար թե,- խոսեց աչքերը փակ գորտը,- կերվածներն ընդհանրապես չեն խոսում:
- Այդ դեպքում, դու էլ այնքան նման չես կերվածի, ձայնդ ինչ-որ շատ մոտիկից է գալիս,- նկատեց մորեխիկը:
- Իսկ արագիլին երեւի կերել են, նրա ձայնը վաղուց է, ինչ չի լսվում:
Նրանք բացեցին աչքերն ու նայեցին արագիլի կողմը: Նա խոնարհել էր աչքերն ու ճոճվում էր մի ոտքի վրա (ուրեմն' մտածմունքի մեջ էր):
Վերջապես արագիլն էլ խոսեց.
- Շատ հետաքրքիր է, թե ո՞վ է այդ Բնությունը:
- Բնությունը,- ասաց բարեկամների անվճռականությունից անասելի հոգնած ագռավը, - դա այն ամենն է' ինչ մեզ շրջապատում է, - ու թևերը թափահարելով ավելացրեց. - Դե, եթե այստեղ դեռ ոչ ոք ոչ մեկին չի ուտում, ես գնամ այնտեղ' որտեղ դրա գիտակցումը կա: Դե, երևի մենք էլ չհանդիպենք, բայց ասածս հիշեք, մեկ է, վաղ թե ուշ' դուք իրար կուտեք:
Ու թեւին տալով ավելացրեց.
- Բնության օրենքն է այդպիսին ...
Արագիլն իրեն թափ տվեց ու բացեց աչքերը: Հետո, երեքն էլ սկսեցին իրենց շուրջը նայել: Շրջապատում ուրիշ կենդանու չհանդիպելով, նրանք մոտեցան հաստաբուն կաղնուն:
- Ասացեք խնդրեմ, հարգարժան Ծառ,- դիմեց արագիլը կաղնուն,- Դուք մեզ շրջապատո՞ւմ եք:
- Դե, ինչ-որ չափով այո, իսկ ի՞նչ է պատահել:
- Եթե Դուք ինչ-որ չափով մեզ շրջապատում եք, ուրեմն Դո՞ւք եք Բնությունը:
- Դե..., ասենք թե այո:
- Ուրեմն այդ Դո՞ւք եք ինձ ստիպում ուտել իմ ընկերներին' գորտին ու մորեխիկին, այն էլ' մորեխիկին երկու անգամ:
- Ինչե՞ր ես ասում,փոքրիկ, ես տանել չեմ կարողանում, երբ իրար ուտում են: Բացի այդ, եթե որոշ չափով ես շրջապատում եմ ձեզ, դուք էլ ձեր հերթին եք ինձ շրջապատում: Ուրեմն' դուք էլ այնքան բնություն եք, որքան որ ես:
Արագիլը նորից սկսեց ճոճվել:
- Ա~յ քեզ բան, պարզվում է, որ հենց մենք ենք Բնությունը, որ մենք ինքներս կարող ենք որոշել' ուտե՞լ իրար, թե՞ ոչ: Լսո՞ւմ ես գորտ, Բնությունը դու ես, մորեխիկը, ես, կաղնին,- թռչկոտում էր արագիլն ու գրկում ընկերներին:
Հանկարծ, ասես մի բան մտաբերելով, նա կանգ առավ.
- Բա ագռա՞վն ով է...
- Հիմար է նա, - վստահորեն պատասխանեց կաղնին:
- Ճիշտ որ, - համաձայնեցին նրանք, եւ ուրախ-ուրախ վազեցին դեպի մարգագետին:
Նորից խաղում էին նրանք, համբուրվում, գրկում իրար, խոստանում դառնալ' երեք անբաժան ընկեր, երեք փոքրիկ, կենդանի Բնություն...
Թարգմանությունը՝ Արթուր Ազարյանի