Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի N 1207-Ն որոշմամբ հաստատված Կայուն զարգացման ծրագրի 447-րդ կետով սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումների արդյունավետության, ինչպեu նաև հակակոռուպցիոն ռազմավարության հաջող իրագործման համատեքuտում կարևորագույն դեր ունի պետական ծառայողների վարձատրության և խրախուuման համակարգը: Ներկայումu քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձը մաuնավոր հատվածի համեմատ անմրցունակ է, որը հանգեցնում է բարձր որակավորման մաuնագետների արտահոuքին դեպի մաuնավոր ոլորտ: Քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձի համակարգն ու մակարդակը չեն նպաuտում որակյալ աշխատակազմի պահպանմանը: Հաշվի առնելով այu հանգամանքը` Կայուն զարգացման ծրագրի ողջ ժամանակահատվածում պետական ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափերը կբարձրացվեն տնտեuության միջին աշխատավարձի աճի համեմատ ավելի առաջանցիկ տեմպերով:
Կայուն զարգացման ծրագրի 10.4 աղյուսակի համաձայն 2011 թվականին պետական ծառայողների միջին ամսական աշխատավարձի չափը նախատեսված էր հասցնել 184000 դրամի, իսկ քաղաքացիական ծառայողների միջին ամսական աշխատավարձը միևնույն ժամանակահատվածում նախատեսված է հասցնել 184500 դրամ ցուցանիշի: 2012 թվականին նախատեսված է միջին աշխատավարձերի չափի բարձրացում համապատասխանաբար 207800 դրամ` պետական ծառայողների և 208500 դրամ` քաղաքացիական ծառայողների համար: Պետական ծառայողների միջին աշխատավարձի նման ցուցանիշ նախատեսված է նաև Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի նախընտրական ծրագրում, համաձայն որի՝ 2012 թվականին պետական ծառայողների միջին ամսական աշխատավարձի չափը պետք է կազմի 207800 դրամ:
Հիմք ընդունելով «Քաղաքացիակա ծառայողների վարձատրության մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի և ՀՀ Կառավարության 2003 թվականի ապրիլի 23-ի N 572-Ն որոշման հիման վրա ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից ՀՀ Կառավարությանը ներկայացված «Քաղաքացիական ծառայողների բազային աշխատավարձի մեծության և վարձատրության համակարգի վերաբերյալ» 2010 թվականի զեկույցը, փաստում ենք, որ քաղաքացիական ծառայության համակարգում քաղաքացիական ծառայողների միջին աշխատավարձը դեռևս պահպանվում է 126416 դրամ, որը 1.5 անգամ ցածր է 2011 նախատեսված ցուցանիշից և 1.64 անգամ էլ ցածր կլինի 2012 թվականի համար Կայուն զարգացման ծրագրով և ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախընտրական ծրագրով նախատեսված ցուցանիշներից: Նախանշված ցուցանիշին հասնելու համար անհրաժեշտ է 2008 թվականին 40000 դրամ սահմանված քաղաքացիական ծառայողների բազային աշխատավարձը բարձրացնել և այն 2012թ թվականին սահմանել 65000 դրամ: Իրականում քաղաքացիական ծառայողների միջին աշխատավարձը ավելի ցածր է, և նման ցուցանիշ ստացվել է ի հաշիվ մի շարք պետական մարմիններում առկա լրացուցիչ աշխատավարձերի: Քաղաքացիական ծառայության համակարգի մարմիններում միջին աշխատավարձի նվազագույն չափը կազմել է 90686 դրամ (Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով), իսկ առավելագույն չափը` 371691 դրամ (Պետական եկամուտների կոմիտե), այսինքն միջին աշխատավարձի նվազագույն չափը ցածր է միջին աշխատավարձի առավելագույն չափից 4 անգամ: Ակնհայտ է, որ միջին աշխատավարձի այս զգալի շեղումները պայմանավորված են աշխատավարձի մեջ լրացուցիչ մասի տեսակարար կշռով. այն ընդգծված երևում է ՀՀ Ֆինանսների նախարարության աշխատակազմում, Միջուկային անվտանգության կարգավորման պետական կոմիտեում, Քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչությունում, Պետական եկամուտների կոմիտեում: Այս հանգամանքը վկայում է քաղաքացիական ծառայողների շրջանում եկամուտների ոչ հավասարաչափ բաշխման մասին:
ՀՀ վերահսկիչ պալատի բազային պաշտոնային դրույքաչափը շարունակում է մոտավորապես 2.8 անգամ (111000 դրամ) բարձր մնալ քաղաքացիական ծառայության
բազային աշխատավարձից, իսկ ՀՀ Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում 2012 թվականի հունվարի 1-ից նախատեսվում բազային աշխատավարձի չափը նույնպես սահմանել 111000 դրամ:
«Քաղաքացիական ծառայողների վարձատրության մասին» ՀՀ օրենքում
որպես հիմնական սկզբունք նշված են աշխատանքի սոցիալական էթիկան բավարարող աշխատավարձի մակարդակի ապահովման ձգտումը, համարժեք աշխատանքի և փորձառության համար համարժեք վարձատրությունը, քաղաքացիական ծառայության տարբեր պաշտոնների պաշտոնային դրույքաչափերի միջև հիմնավորված հարաբերակցության ապահովումը` աշխատավարձը տարբերակելով քաղաքացիական
ծառայության պաշտոնների դասակարգման համակարգում պաշտոնների գրաված դիրքին համապատասխան:
Մինչդեռ նշված սկզբունքները խախտվում են, երբ քաղաքացիական ծառայության համակարգի միևնույն ենթախմբի պաշտոններում առկա է աշխատավարձերի չհիմավորված տարբերություն:
Համաձայն ՀՀ ազգային վիճակարգրական ծառայության կողմից հրապարակված տվյալների՝ ՀՀ –ում նվազագույն սպառողական զամբյուղի արժեքը 2011 թվականի առաջին եռամսյակում կազմել է 62640,4 դրամ, որը 1.57 անգամ բարձր է քաղաքացիական
ծառայողների բազային պաշտոնային դրույքաչափից:
Քաղաքացիական ծառայության առաջատար և գլխավոր պաշտոններ զբաղեցնող երիտասարդ քաղաքացիական ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափը հիմնականում
չի գերազանցում քաղաքացիական ծառայողների միջին աշխատավարձը: Քաղաքացիական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնելու դեպքում նույնիսկ երիտասարդ ամուսինները չեն կարող ընդգրկվել ՀՀ Կառավարության 2010 թվականի հունվարի 29-ի N 98-Ն որոշմամբ հաստաված «Երիտաuարդ ընտանիքին` մատչելի բնակարան» պետական նպատակային ծրագրում, քանի որ ՀՀ առևտրային բանկերը հրաժարվում են նրանց վարկ տրամադրել ունեցած ցածր եկամուտների պատճառով, իսկ «Քաղաքացիական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի համաձայն քաղաքացիական ծառայողն իրավունք չունի կատարել այլ վճարովի աշխատանք, բացի գիտական, մանկավարժական և ստեղծագործական աշխատանքից:
ՀՀ Սահմանադրության 48-րդ հոդվածով ամրագրված է, որ տնտեuական, uոցիալական և մշակութային ոլորտներում պետության հիմնական խնդիրներն են` նպաuտել բնակչության զբաղվածությանը և աշխատանքի պայմանների բարելավմանը: Պետությունը պարտավոր է իր հնարավորությունների շրջանակներում միջոցներ ձեռնարկել uույն հոդվածում ամրագրված խնդիրների իրականացման համար:
Հաշվի առնելով, որ ՀՀ Կառավարությունը գերակա խնդիր է համարում ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախընտրական ծրագրի դրույթները սահմանված ժամկետում կատարելը, ողջունելով պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումներին, դրա
արդյունավետության բարձրացմանը և տնտեսական զարգացման ներկայիս անհամաչափությունների հետագա աճի զսպմանն ուղղված ՀՀ վարչապետի կողմից ցուցաբերած հետևողական ջանքերին, ինչպես նաև հիմք ընդունելով վերոնշյալ խնդիրներն ու քաղաքացիական ծառայության համակարգում աշխատավարձի բարձրացման վերաբերյալ կատարված հարցումները և մի շարք քաղաքացիական ծառայողների կողմից արժանապատիվ աշխատավարձի սահմանման վերաբերյալ ՀՀ Նախագահին և ՀՀ վարչապետին ուղղված կոչը, առաջարկում ենք`
Բաց նամակ ՀՀ նախագահին և վարչապետին
ՀՀ նախագահ պարոն Սերժ Սարգսյանին
ՀՀ վարչապետ պարոն Տիգրան Սարգսյանին
Մեծարգո Տիարք
Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2008 թվականի հոկտեմբերի 30-ի N 1207-Ն որոշմամբ հաստատված Կայուն զարգացման ծրագրի 447-րդ կետով սահմանված է, որ պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումների արդյունավետության, ինչպեu նաև հակակոռուպցիոն ռազմավարության հաջող իրագործման համատեքuտում կարևորագույն դեր ունի պետական ծառայողների վարձատրության և խրախուuման համակարգը: Ներկայումu քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձը մաuնավոր հատվածի համեմատ անմրցունակ է, որը հանգեցնում է բարձր որակավորման մաuնագետների արտահոuքին դեպի մաuնավոր ոլորտ: Քաղաքացիական ծառայողների աշխատավարձի համակարգն ու մակարդակը չեն նպաuտում որակյալ աշխատակազմի պահպանմանը: Հաշվի առնելով այu հանգամանքը` Կայուն զարգացման ծրագրի ողջ ժամանակահատվածում պետական ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափերը կբարձրացվեն տնտեuության միջին աշխատավարձի աճի համեմատ ավելի առաջանցիկ տեմպերով:
Կայուն զարգացման ծրագրի 10.4 աղյուսակի համաձայն 2011 թվականին պետական ծառայողների միջին ամսական աշխատավարձի չափը նախատեսված էր հասցնել 184000 դրամի, իսկ քաղաքացիական ծառայողների միջին ամսական աշխատավարձը միևնույն ժամանակահատվածում նախատեսված է հասցնել 184500 դրամ ցուցանիշի: 2012 թվականին նախատեսված է միջին աշխատավարձերի չափի բարձրացում համապատասխանաբար 207800 դրամ` պետական ծառայողների և 208500 դրամ` քաղաքացիական ծառայողների համար: Պետական ծառայողների միջին աշխատավարձի նման ցուցանիշ նախատեսված է նաև Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի նախընտրական ծրագրում, համաձայն որի՝ 2012 թվականին պետական ծառայողների միջին ամսական աշխատավարձի չափը պետք է կազմի 207800 դրամ:
Հիմք ընդունելով «Քաղաքացիակա ծառայողների վարձատրության մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի և ՀՀ Կառավարության 2003 թվականի ապրիլի 23-ի N 572-Ն որոշման հիման վրա ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից ՀՀ Կառավարությանը ներկայացված «Քաղաքացիական ծառայողների բազային աշխատավարձի մեծության և վարձատրության համակարգի վերաբերյալ» 2010 թվականի զեկույցը, փաստում ենք, որ քաղաքացիական ծառայության համակարգում քաղաքացիական ծառայողների միջին աշխատավարձը դեռևս պահպանվում է 126416 դրամ, որը 1.5 անգամ ցածր է 2011 նախատեսված ցուցանիշից և 1.64 անգամ էլ ցածր կլինի 2012 թվականի համար Կայուն զարգացման ծրագրով և ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախընտրական ծրագրով նախատեսված ցուցանիշներից: Նախանշված ցուցանիշին հասնելու համար անհրաժեշտ է 2008 թվականին 40000 դրամ սահմանված քաղաքացիական ծառայողների բազային աշխատավարձը բարձրացնել և այն 2012թ թվականին սահմանել 65000 դրամ: Իրականում քաղաքացիական ծառայողների միջին աշխատավարձը ավելի ցածր է, և նման ցուցանիշ ստացվել է ի հաշիվ մի շարք պետական մարմիններում առկա լրացուցիչ աշխատավարձերի: Քաղաքացիական ծառայության համակարգի մարմիններում միջին աշխատավարձի նվազագույն չափը կազմել է 90686 դրամ (Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով), իսկ առավելագույն չափը` 371691 դրամ (Պետական եկամուտների կոմիտե), այսինքն միջին աշխատավարձի նվազագույն չափը ցածր է միջին աշխատավարձի առավելագույն չափից 4 անգամ: Ակնհայտ է, որ միջին աշխատավարձի այս զգալի շեղումները պայմանավորված են աշխատավարձի մեջ լրացուցիչ մասի տեսակարար կշռով. այն ընդգծված երևում է ՀՀ Ֆինանսների նախարարության աշխատակազմում, Միջուկային անվտանգության կարգավորման պետական կոմիտեում, Քաղաքացիական ավիացիայի գլխավոր վարչությունում, Պետական եկամուտների կոմիտեում: Այս հանգամանքը վկայում է քաղաքացիական ծառայողների շրջանում եկամուտների ոչ հավասարաչափ բաշխման մասին:
ՀՀ վերահսկիչ պալատի բազային պաշտոնային դրույքաչափը շարունակում է մոտավորապես 2.8 անգամ (111000 դրամ) բարձր մնալ քաղաքացիական ծառայության
բազային աշխատավարձից, իսկ ՀՀ Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեում 2012 թվականի հունվարի 1-ից նախատեսվում բազային աշխատավարձի չափը նույնպես սահմանել 111000 դրամ:
«Քաղաքացիական ծառայողների վարձատրության մասին» ՀՀ օրենքում
որպես հիմնական սկզբունք նշված են աշխատանքի սոցիալական էթիկան բավարարող աշխատավարձի մակարդակի ապահովման ձգտումը, համարժեք աշխատանքի և փորձառության համար համարժեք վարձատրությունը, քաղաքացիական ծառայության տարբեր պաշտոնների պաշտոնային դրույքաչափերի միջև հիմնավորված հարաբերակցության ապահովումը` աշխատավարձը տարբերակելով քաղաքացիական
ծառայության պաշտոնների դասակարգման համակարգում պաշտոնների գրաված դիրքին համապատասխան:
Մինչդեռ նշված սկզբունքները խախտվում են, երբ քաղաքացիական ծառայության համակարգի միևնույն ենթախմբի պաշտոններում առկա է աշխատավարձերի չհիմավորված տարբերություն:
Համաձայն ՀՀ ազգային վիճակարգրական ծառայության կողմից հրապարակված տվյալների՝ ՀՀ –ում նվազագույն սպառողական զամբյուղի արժեքը 2011 թվականի առաջին եռամսյակում կազմել է 62640,4 դրամ, որը 1.57 անգամ բարձր է քաղաքացիական
ծառայողների բազային պաշտոնային դրույքաչափից:
Քաղաքացիական ծառայության առաջատար և գլխավոր պաշտոններ զբաղեցնող երիտասարդ քաղաքացիական ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափը հիմնականում
չի գերազանցում քաղաքացիական ծառայողների միջին աշխատավարձը: Քաղաքացիական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնելու դեպքում նույնիսկ երիտասարդ ամուսինները չեն կարող ընդգրկվել ՀՀ Կառավարության 2010 թվականի հունվարի 29-ի N 98-Ն որոշմամբ հաստաված «Երիտաuարդ ընտանիքին` մատչելի բնակարան» պետական նպատակային ծրագրում, քանի որ ՀՀ առևտրային բանկերը հրաժարվում են նրանց վարկ տրամադրել ունեցած ցածր եկամուտների պատճառով, իսկ «Քաղաքացիական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի 24-րդ հոդվածի համաձայն քաղաքացիական ծառայողն իրավունք չունի կատարել այլ վճարովի աշխատանք, բացի գիտական, մանկավարժական և ստեղծագործական աշխատանքից:
ՀՀ Սահմանադրության 48-րդ հոդվածով ամրագրված է, որ տնտեuական, uոցիալական և մշակութային ոլորտներում պետության հիմնական խնդիրներն են` նպաuտել բնակչության զբաղվածությանը և աշխատանքի պայմանների բարելավմանը: Պետությունը պարտավոր է իր հնարավորությունների շրջանակներում միջոցներ ձեռնարկել uույն հոդվածում ամրագրված խնդիրների իրականացման համար:
Հաշվի առնելով, որ ՀՀ Կառավարությունը գերակա խնդիր է համարում ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախընտրական ծրագրի դրույթները սահմանված ժամկետում կատարելը, ողջունելով պետական կառավարման համակարգի բարեփոխումներին, դրա
արդյունավետության բարձրացմանը և տնտեսական զարգացման ներկայիս անհամաչափությունների հետագա աճի զսպմանն ուղղված ՀՀ վարչապետի կողմից ցուցաբերած հետևողական ջանքերին, ինչպես նաև հիմք ընդունելով վերոնշյալ խնդիրներն ու քաղաքացիական ծառայության համակարգում աշխատավարձի բարձրացման վերաբերյալ կատարված հարցումները և մի շարք քաղաքացիական ծառայողների կողմից արժանապատիվ աշխատավարձի սահմանման վերաբերյալ ՀՀ Նախագահին և ՀՀ վարչապետին ուղղված կոչը, առաջարկում ենք`
• 2012 թվականի հունվարի 1-ից սահմանել քաղաքացիական ծառայողների բազայինպաշտոնային դրույքաչափի միասնական չափ` 111000 դրամ: