Հարցազրույց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի փոխդիվանապետ Մեսրոպ աբեղա Պարսամյանի հետ

–Հայաստանյայց Առաքելական եկեղեցու հետ ամենօրյա շփում ունեցող հասարակական կազմակերպություններն արձանագրում են, որ հասարակության վստահությունը դեպի եկեղեցի նվազում է։ Ըստ Ձեզ՝ ինչի՞ հետևանքն է դա։

–Իմ անձնական կարծիքով՝ նման պատկեր գոյություն չունի, որ հասարակության վստահությունը դեպի եկեղեցի նվազում է։ Պարզապես, այն հասարակական կազմակերպությունները, որոնք արձանագրում են այս երևույթը, բնավ կապ չունեն եկեղեցու հետ։ Մենք ունենք հատուկ գրասենյակ, որը համագործակցում է հասարակական, նաև երիտասարդական ու զանազան այլ կազմակերպությունների հետ։ Շատ ակտիվ գործունեություն է իրականացնում։ Իսկ այն կազմակերպությունները, ինչպես և անհատ անձինք, ովքեր խոսում են վերոնշյալի մասին, տեղյակ չեն  եկեղեցու առաքելությունից։ Պարզապես, քարկոծելու համար կարծիքներ արտահայտելով եկեղեցու մասին՝ փորձում են նման պատկեր ստեղծել, որը չի համապատասխանում իրականությանը։

–Բայց փաստ է, որ այսօր Հայաստանում աղանդների և դրանցում ներգրավված մարդկանց թիվը բավական մեծ է։ Արդյոք այստեղ եկեղեցու թերացումը չե՞ք տեսնում, և ինչո՞ւ են մեր երկրի բնակիչները նախընտրում ներգրավվել օտարածին աղանդների մեջ, քան թե դառնալ Առաքելական եկեղեցու հետևորդ։

–Աղանդների մասին շատ է խոսվել և գրվել ու այսօր էլ խոսվում է ոչ միայն հայ իրականության մեջ, այլ նաև ամբողջ աշխարհում՝ աղանդների գործունեության, մարդու օրհնության նրանց կիրառած տարբեր մեթոդների մասին։ Հայաստանում աղանդների տարածումը, հատկապես անկախությունից ի վեր ընկած շրջանի ընթացքում, վերլուծենք, թե ինչո՞ւ դրանք մեծ թափով ներխուժեցին Հայաստան, տարածում գտան։ Ես չեմ էլ հավատում, որ այդքան մեծ է, պարզապես ահազանգում ենք, որովհետև սրտի ցավ ենք զգում՝ լինելով հայ քրիստոնյա, որ մեր եղբայրը, քույրը հայտնվում է աղանդավորական նման կազմակերպության մեջ։ Անշուշտ, մեզ մտահոգում է սա, չենք կարող անտեսել նման աղանդավոր մեր հայորդիներին։ Բայց պիտի ընդունենք, որ աղանդների կիրառած տարբեր տեխնոլոգիաները՝ հատկապես խոցելի խավերին մոտենալու և նրանց որսալու դեպի իրենց կազմակերպությունը, հաջողությամբ են ընթանում։ Գիտենք մեր այսօրվա և անկախությունից ի վեր հայաստանյան կացությունը՝ սոցիալապես անապահով, խոցելի մարդիկ, երկրաշարժից հետո ընկճում ապրած մարդիկ, տարբեր հոգեբանական խնդիրներ ունեցող մարդիկ, ովքեր որ շատ դյուրությամբ կարող են ընկնել զանազան կազմակերպությունների, աղանդի ազդեցության տակ։ Ես կարող եմ բացատրել այս երևույթը ա՛յս տեսանկյունից և նաև պիտի խոստովանեմ, որ, խորհրդային տարիներին մեր հասարակությունը շուրջ 70 տարի հնարավորություն չունեցավ լսելու Աստծո մասին, Քրիստոսի մասին, հայ եկեղեցու մասին։ Եվ այդ հոսքը երբ որ տեղի ունեցավ անկախությունից հետո, մարդկանց մի տեսակ մոլորության մեջ գցեց։ Աղանդավորներն իրե՛նք արդեն մոլորության մեջ են գցում, երբ որ տարբեր առիթներով հայտարարում են, թե «մեր միջև տարբերություն չկա, մենք մայր եկեղեցու զավակներն ենք»։ Այս հայտարարությունն ինքնին վկայում է, որ մարդիկ գիտակից են, և մարդիկ հայ եկեղեցու անդամն են, պարզապես մոլորության մեջ են ընկնում՝ նման մարդկանց խաբեությունների պատճառով։ Անշուշտ, եկեղեցին այսօր իրականացնում է քարոզչական գործունեություն, որը բավարար չէ, բնականաբար, կապված մարդկային և այլ ռեսուրսների  հետ։ Գիտեք՝ խորհրդային շրջանում մենք ճեմարաններում իրավունք ունեինք ունենալու միայն 30–40 ուսանող, ինչը բավարար չէր ամբողջ աշխարհով սփռված մեր հայ եկեղեցու հավատացյալների, հայորդիների համար։ Եվ այսօր էլ թեև թիվը մեծ է, բայց տարիներ են պետք, որպեսզի կարողանանք հասցնել հոգևորական սերունդ, կարողանանք հասցնել Աստծո խոսքը քարոզող հայ եկեղեցու հոգևորական քարոզիչներ, ովքեր որ պետք է մարդկանց հեռու պահեն նման խեղաթյուրումներից, հեռու պահեն զանազան կազմակերպությունների մարդորսություններից։

–Այսօր ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ թե՛ հուղարկավորության, և թե՛ ուրախ առիթների ժամանակ հոգևորականները հաճախ իրենց դրսևորում են շուկայական հարաբերություններից ելնելով։ Մայր Աթոռն ի՞նչ է ձեռնարկում նման վատ ավանդույթն արմատախիլ անելու համար։

–Այս վատ ավանդույթն էլ մենք ժառանգել ենք խորհրդային տարիներից։ Անշուշտ, այն ժամանակ շուկայական չէր հարաբերությունը, որովհետև մարդիկ կամովին, անձնապես նվիրատվություն էին կատարում, և որովհետև մարդիկ ունեին այդ հնարավորությունը։ Այսօր չեմ կարող ժխտել, որ երբեմն տեղի են ունենում, անգամ մամուլի հրապարակումներում արտահայտվում են նման պատկերներ, երբ որ հոգևորականը մտնում է շուկայական հարաբերության մեջ։ Սա միանշանակ դատապարտելի է, խորթ հայ եկեղեցուն և ոչ միայն հայ եկեղեցուն, այլև քրիստոնեական ավետարանի ոգուն, որ Աստծո պարգևը, շնորհը չես կարող ծախել մարդուն։ Ձրի առել եք, ձրի տվեք։ Սա՛ է քրիստոնեական եկեղեցու և մեր Հայ Առաքելական եկեղեցու դիրքորոշումը։ Բայց չպետք է մոռանանք նաև, որ հոգևորականն ինքը ժողովրդի ծառան է, սպասավորն է, և հոգևորականին պահում է համայնքը, որը շատ փայլուն կերպով արդեն արտահայտված է Սփյուռքում, սփյուռքյան մեր իրականության մեջ։ Հոգևորականն ինքը այսօր աշխատավարձ, իբրև այդպիսին, չունի, և հոգևորականի ծառայությունը չի ենթադրում աշխատավարձ, որովհետև սա աշխատանք չէ, այլ ծառայություն, կոչում է։ Եվ այդ կոչման, ծառայության դիմաց մարդիկ վարձահատույց են լինում ըստ իրենց կարողության, ըստ իրենց ցանկության։ Եվ սա միանշանակ ընդունելի երևույթ է առաքելական շրջանից սկսյալ, երբ որ առաքյալների մոտ գալիս էին հավատացյալներ, իրենց ունեցվածքից մաս ու բաժին էին հանում ընդհանրական եկեղեցու համար, և այդ մաս ու բաժինը ոչ միայն քահանային պահելու համար էր, այլ նաև համայնքի խոցելի, անապահով մարդկանց համար, ովքեր որ իրենց եղբայրն ու քույրն էին և կարիքն ունեին օգնության։ Եթե մենք էլ մի օր կարողանանք հասնել ժողովրդի այս գիտակցությանը, որ այդ նվիրատվությունը պարզապես քահանայի գրպանը չի մտնում... Դա եկեղեցո՛ւ նվիրատվություն է,  եկեղեցու առօրյա կարիքների հոգածության համար է, ինչպես նաև անապահով խավերի օգնության համար։ Եթե նվիրատվություններն առատապես լինեն, այդ ժամանակ, նաև հատկապես սոցիալական ոլորտում, եկեղեցու ծառայութունը կարող է մեծ լինել։ Որովհետև գիտեք՝ եկեղեցին շահույթ չհետապնդող կառույց է, դրամական աղբյուրն էլ մարդկանց նվիրատվություններն են՝ բարերարների, անհատ մարդկանց, և ամեն մի մոմը, որ հավատացյալը վառում է եկեղեցում, իր լուման է բերում եկեղեցու պայծառությանը, եկեղեցու առաքելությանը։

–Գյուղատնտեսության նորանշանակ նախարար Սերգո Կարապետյանը վերջերս հայտարարեց, որ Հայ Առաքելական եկեղեցին գյուղատնտեսության նախարարությունում ներկայացուցիչ է ունենալու, և որ գյուղատնտեսության հաջողությունները կախված են Աստծո բարեհաճությունից։ Ավելին, գյուղատնտեսական հողերը կամ սերմերը հոգևորականները պետք է օրհնեն։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք սա։ Եվ չե՞ք կարծում, որ վերոնշյալ փաստը ՀՀ սահմանադրության ակնհայտ խախտում է, որովհետև ըստ Սահմանադրության՝ եկեղեցին իրավունք չունի խառնվելու պետական կառույցների գործերին։

–Բոլոր երկրներում, որտեղ եկեղեցի և պետություն անջատման սկզբունքը գոյություն ունի, հատկապես արևելյան քրիստոնեական ուղղափառ երկրներում, եկեղեցի և պետություն բաժանման սկզբունքը ընկալվում է ոչ այն կերպ, որ եկեղեցին և պետությունը մեկը մյուսի հետ բնավ կապ չունեն։ Ամեն մեկն առանձին պետք է գործի, բայց դա ընկալվում է սիմֆոնիայի՝ համանվագի սկզբունքի հիման վրա։ Դա քրիստոնեական եկեղեցու ավանդությունն է, որ եկեղեցին և պետությունը բաժանված են միմյանցից, ամեն մեկն առանձին է գործում իր ոլորտի մեջ, սակայն երկուսի գործունեությունն այնքան համահունչ է, որ ստացվում է համանվագ։ Սա նշանակում է, որ այդ բաժանման մեջ կա նաև համագործակցություն։ Սա բնավ կապ չունի Սահմանադրության հոդվածների խախտման հետ։ Օրինակ, վերցնենք զինված ուժերում հոգևոր ծառայությունը, որ այսօր մեզ մոտ, փա՛ռք Աստծո, վերջապես իրականություն է դարձել, և ունենք բազմաթիվ քահանահայրեր ու առաջնորդ, որը պաշտպանության նախարարին կից խորհրդական է հոգևոր գծով։ Սա էլ մի իրականություն է, որը բնավ չի հակասում եկեղեցի և պետություն բաժանմանը։ Թվում է, թե պետք է հակասի, բայց բնավ չի հակասում, որովհետև, ինչպես ասացի, այն բոլոր երկրներում, որտեղ եկեղեցի և պետություն բաժանումը կա, կա նաև այս հոգևոր սպասավորությունը, ինչպես ազատազրկման վայրերում, զինված ուժերում, հիվանդանոցներում և այլն։

Գալով գյուղատնտեսության նախարարությունում Մայր Աթոռի ներկայացուցչի հարցին՝ ասեմ, որ սա շատ բնական երևույթ է, անշուշտ։ Մայր Աթոռի ներկայացուցիչը չի ներգրավվելու, խառնվելու, միջամտելու  Գյուղատնտեսության նախարարության գործունեությանը, իր առօրյա պետական ֆունկցիային, այլ, ինչպես օրինակ զինված ուժերի պարագայում է կամ կալանավայրերում, Մայր Աթոռի ներակայացուցիչը պետք է օրհնության արարողություն կատարի, որը ոմանց համար թվում է զավեշտական, ծաղրանքի առարկա։ Բայց այդ այն մարդիկ են, ովքեր բնավ կապ չունեն հայ եկեղեցու հետ, հեռու են եկեղեցուց և չեն հասկանում, թե Աստծո օրհնությունն ի վերջո ինչ մեծ բարիքներ կարող է բելել մեր հայոց աշխարհին։ Դարեր շարունակ այդ Անդաստան կոչվածը մեր եկեղեցական արարողության ժամանակ կա, որի ընթացքում օրհնվում են բոլոր արտերը, գյուղերը, դաշտերը, և Աստծո բարեհաճությունն ենք հայցում բնական բարիքի, բնության, անձրևի համար և կամ կարկտից պահպանության համար։ Եթե փորձեմ մի քիչ ավելի պատկերավոր ասել, ինչպես գիտեք՝ այս 3–4 տարի է, մենք Հայաստանում ծիրանի խնդիր ունենք, որովհետև եղանակն այնպես է միջամտում, որ ծառերը ցրտահարվում են, և ժողովուրդը չի կարողանում, ինչպես մի քանի տարի առաջ էր, այդպես առատ ծիրան ունենալ։ Եվ վստահաբար եկեղեցին կատարում է այդ Անդաստանի օրհնության արարողությունը։ Բայց պետք է գյուղացիների, ժողովրդի մեջ առավել ևս արմատավորվի այս մեր ավանդական պատմական արարողությունը՝ Անդաստանի կամ սերմերի օրհնության արարողությունը։ Մաշտոցի մեջ գոյություն ունեն այդ բոլոր կարգերը։ Միանշանակ դա մեր հավատքն է, մեր հայ եկեղեցու, որ Աստծո օրհնությամբ Հայոց երկիրը պետք է պտղաբեր դառնա։

Հարցազրույցը վարեց Արեգնազ Մանուկյանը