Հարցազրույց Հայաստանի լիբերալ կուսակցության նախագահ Հովհաննես Հովհաննիսյանի հետ

–Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում Հայաստանի վերաբերյալ ընդունված բանաձևին իրարամերժ  մեկնաբանություններ  են արվում։  Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում այն։

–Պետք է ասեմ, որ Եվրոպայի խորհուրդը հավատարիմ մնաց իր սկզբունքներին։ Եթե վերցնենք ընդունված վերջին՝ 1677 բանաձևը, ապա պետք է ասեմ, որ սկսած մեկ տարի առաջ ընդունաված 1609 բանաձևից` Եվրախորհուրդը հավատարիմ մնաց բոլոր այն պահանջներին, որոնք դրել էր Հայաստանի իշխանությունների առջև։ 1677–ը ընդունված նախորդ բանաձևերի հանրագումարն է։ Եվ որքան էլ որ իշխանություններն ու ինչ–որ մարդիկ փորձեն 1677 բանաձևը ներկայացնել որպես հաղթանակ, պետք է ասեմ, որ այն բավական կոշտ, խիստ, իր սկզբունքներն ու տեսակետները հարգող բանաձև է, որը հերթական անգամ ընդունեց ԵԽԽՎ–ն։

–Նշեցիք, որ Հայաստանի վերաբերյալ ԵԽԽՎ–ն ընդունում է հերթական կոշտ բանաձևը։ Ի՞նչ է դրանից փոխվում։

–Խնդիրը դա չէ։ Կան հանցագործներ, ովքեր տարիներով բանտ են նստում, դուրս են գալիս և նորից նույն հանցագործությունը կատարում։ Եվրոպայի խորհուրդը անում է այն, ինչը որ պետք է անի։ Ցավոք սրտի, ավելին նա չի կարող անել, որովհետև Եվրախորհրդի անդամ երկրները, որոնք կամովին անդամակցել են այդ կառույցին, անցնում են հստակ մշակված ճանապարհով։ Հիմա Եվրախորհուրդն ասում է, որ Հայասատանը պետք է դուրս գա այս քաղաքական, բարոյահոգեբանական ճգնաժամից։ Բավական լուրջ առաջարկություններ են արվում։ Նրանք չեն մեղավոր, որ այս իշխանությունները, որոնք, ցավոք սրտի, քաղաքական իշխանություն էլ չեն, քաղաքական մտածողությամբ չեն առաջնորդվում։ Եվրախորհուրդը կատարում է իր գործը։ Կարծում եմ, ճիշտ չէ հարցնել, թե ի՞նչը կփոխվի ընդունված բանաձևերից հետո։ Նրանք տեր են կանգնում իրենց սկզբունքներին։ Իսկ Հայաստանի իշխանություններն անընդհատ մնալով մոնիթորինգի տակ՝ փորձում են ամեն կերպ խուսափել քաղաքական լուծումներից։ Մեր խնդիրները Եվրոպայի խորհուրդը չէ, որ պետք է լուծվի։

–Ի՞նչ է ենթադրում մշտապես մոնիթորինգի տակ լինելը։

–Երբ մենք 2001թ. անդամակցեցինք Եվրոպայի խորհրդին, ընդունեցինք բազմաթիվ պարտավորություններ։ Եվրախորհուրդը պարբերաբար մոնիթորինգ էր անցկացնում՝ օգնելու Հայաստանին՝       կատարելու իր իսկ կողմից ստանձնած պարտավորությունները։  2008թ. մարտի 1–ից հետո մոնիթորինգի էությունը փոխվեց։ Հայաստանը հայտնվեց հետմարտիմեկյան մոնիթորինգի տակ, որը դեռ երկար կտևի։ Քանի դեռ այսօրվա իշխանությունները կան և չկարգավորեն Եվրոպայի խորհրդի պահանջները, որոնք իսկապես ուղղված են՝ ինչ–որ ձևով փակելու մարտի 1–ի արյունոտ էջը, Հայաստանը մշտապես մնալու է Եվրոպայի խորհրդի մոնիթորինգի տակ։

–Ինչպե՞ս եք գնահատում ԵԽԽՎ–ում մեր պատվիրակության աշխատանքները։

–Չեմ ցանկանա գնահատականներ տալ։ Մի բան կարող եմ ասել։ Ներկայիս պատվիրակությունը շատ ծանր իրավիճակում է, մանավանդ՝ մարտի 1–ի դեպքերից հետո։ Նրանք փորձում են ինչ–որ ձևով պաշտպանել իշխանությանը։ Դա հասկանում եմ։ Սակայն չեմ հասկանում այն մարդկանց, ովքեր պատվիրակության մեջ են, և ներկայացնում են ընդդիմության տեսակետները։ Իհարկե, խոսքը չի վերաբերում «Ժառանգությանը», խոսքս Դաշնակցության մասին է, որը որ հայտարարել է, թե այսօր ընդդիմություն է։ Ծանր վիճակում է մեր պատվիրակությունը։ Նրանք ամեն ինչ անում են, որպեսզի Հայաստանի իշխանությունների կողմից հարվածների տակ չընկնեն։ Մյուս կողմից էլ, նրանք հասկանում են, որ նման կեցվածքով Եվրոպայի խորհրդում որպես պատվիրակություն կորցնում են իրենց դերն ու նշանակությունը։ Պատահական չէ, որ մեր պատվիրակության կողմից արված բոլոր առաջարկությունները՝ փոփոխություն կատարելու բանաձևի մեջ, չեն ընդունվել։ Այսինքն, սա ԵԽԽՎ–ի անվստահությունն է մեր պատվիրակությանը։

–Այս օրերին բուռն քննադատության արժանացավ Զարուհի Փոստանջյանը։ Ըստ Ձեզ՝ որքանո՞վ էին հիմնավորված ԵԽԽՎ–ում մեր պատվիրակության անդամի գործելաոճին արված կոշտ գնահատականները։

–Շատ վատ եմ գնահատում այն, որ այսպես հարձակվել են այդ կնոջ վրա։ Որքան որ ես հիշում եմ, չի եղել նման նախադեպ, որ մեր առաջարկած նախագծի տակ ստորագրեին թուրք կամ ադրբեջանցի պատգամավորները։ Ամեն դեպքում. ի՞նչ էր առաջարկում Զարուհի Փոստանջյանը։ Նա առաջարկում էր փոփոխություն մտցնել բանաձևի մեջ՝ կապված քաղբանտարկյալների, փաստահավաք խմբի, ժողովրդավարության տարբեր դրույթների ամրագրման հետ։ Ինչպե՞ս կարելի դա որակել սեփական ժողովրդի դեմ ուղղված քայլ կամ դավաճանություն։ Դավաճանել են այս սկզբունքները այն մարդիկ, խոսքը Հայաստանի պատվիրակության մասին է, ովքեր չեն իրականացնում իրենց առաքելությունը։

–Զարուհի Փոստանջյանին մեղադրում են այն բանում, որ նա առաջարկել է թուրք և ադրբեջանցի պատգամավորներին՝ ստորագրել Հայաստանին վերաբերող նախագծի առաջարկի տակ։ Ինչո՞վ է պայմանավորված այն, որ ամենից շատ քննադատեցին այն մարդիկ, ովքեր կողմ են արտահայտվում առանց նախապայմանների թուրքերի հետ հարաբերությունների բարելավմանը։

–Դա իշխանություններն են ասում։ Իշխանությունները շատ բան կարող են ասել։ Նրանք ասում են մեկ բան, սակայն իրականությունը լրիվ այլ է։ Այնպես չէ, որ առանց նախապայմանների Թուրքիայի հետ գնում են բանակցությունների։ Կարծում եմ, որ դա ընդամենը խոսքեր են։ Այսօրվա իշխանությունները, կարծես, հակված են ինչ–որ տոլերանտություն ցուցաբերել։ Սակայն իրականում դա այդպես չէ։

–Իրականում ինչպե՞ս է։

–Թուրքիայի հետ բանակցություններում իշխանությունները շատ լավ հասկանում են, որ նախապայմաններ կան։ Արդյունքում հայ–թուրքական բանակցություններում մենք հայտնվել ենք բավական ծանր դիվանագիտական իրավիճակում։ Կարելի է այս իրավիճակը չնկատելու տալ և շարունակել սեփական համոզմունքների վրա ինչ–որ հայտարարություններ անել։ Սակայն իրականությունն այլ է։ Պետք է ասեմ, որ Հայաստանի իշխանությունները, սկսած նախորդ տարվա նոյեմբերից, երբ ստորագրեցին մայնդորֆյան համաձայնագիրը, դիվանագիտական ճակատում ֆիասկո են ապրում։ Ղարաբաղյան հարցում խայտառակ հետընթաց ենք արձանագրում, նույնը տեղի է ունենում հայ–թուրքական հարաբերություններում։ Ընդհանրապես, Հայաստանը՝ որպես երկիր, միջազգային ասպարեզում կորցրել է իր վարկանիշը։ Կարծում եմ, որ այսօր ոչ մեկը հաշվի չի նստում Հայաստանի հետ։

–Այնուհանդերձ, Հայաստանը տարբեր ուղղություններով ակտիվ ներգրավված է բանակցային գործընթացներում։

–Դա միֆ է։ Նույն Ղարաբաղի հարցը կլինի այնպես, ինչպես որ կպայմանավորվեն մոտավորապես այսպես՝ ԱՄՆ, Ռուսաստան, Եվրոպա և Ադրբեջան։

–Այսինքն, Ադրբեջանի հետ հաշվի նստո՞ւմ են։

–Եթե չնստեին, Ռուսաստանի նախագահը կես տարվա մեջ երկրորդ անգամ չէր այցելի Ադրբեջան։ Հասկանալի է, որ դա նրանից չէ, որ Ադրբեջանը շատ ավելի խելոք է։ Այնտեղ կան նավթային և գազային խնդիրներ։ Ցավոք սրտի, Հայաստանը միշտ եղել է թույլ խաղացող։ Հիմա կարծում եմ, որ մեր քաղաքական գործոնը զրոյացվել է։ Ցավով եմ դա ասում։ Իշխանություններն այսօր կան, վաղը հեռանալու են։ Սա մեր երկրի, ազգային արժանապատվության լուրջ կորուստներն են։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը