Հարցազրույց կիթառահար Վարդան Գասպարյանի հետ

-Հայտնի է, որ երաժշտությունը ճաշակ է ձևավորում և անդրադառնում տվյալ հասարակության նկարագրին։ Ամենազանգվածային լրատվամիջոց հանդիսացող հեռուստատեսությունն արդյոք նպաստո՞ւմ է Հայաստանում մշակութային հասարակության ձևավորմանը, թե՞ ցածրաճաշակության քարոզչությանն ենք մենք ականատես։

-Միանշանակ այսօր քարոզվում է ցածրաճաշակությունը։ Այդպես էլ չի հաջողվում մշակել դաշտ, որտեղ հնարավոր կլիներ ներկայացնել իրական արժեքները։ Խնդրի վերաբերյալ անվերջ կարելի է ծավալվել։ Սահմանափակվեմ նրանով, որ ճաշակի ձևավորման հարցում ունենք բացարձակ անկազմակերպ իրողություն։ Ինձ համար վիրավորական է, երբ ասում են, թե հայերի երաժշտությունը 6/8-ն է։ Եթե ազգին միայն անիմաստ շարժվել է պետք, նշանակում է՝ այդ ազգը լուրջ պրոբլեմներ ունի հոգևորի հարցերում։ Մեր մշակույթն ունի դարերի պատմություն։ Այն այնպիսի հոգևոր հիմքեր է ստեղծել, որ պարզապես զարմանալի է լսել, թե մերը  6/8-ն է։ Այսօր մենք կարծես ծուռ հայելիների թագավորությունում լինենք։ Հայաստանում արվեստի քարոզչության վիճակը համարում եմ խայտառակ։

-Ձեր կարծիքով ի՞նչ պետք է անել, որպեսզի նոր սերունդը տարբերի անցողիկը մնայունից։ Խոսքս Ձեր ոլորտին է վերաբերում։ Այսօր ռաբիսի, էժանագին «պոպսայի» հաղթարշավ է, և այդ ամենի մեջ կորում է իրական մշակույթը, արվեստը, երաժշտությունը։

-Այդ խնդիրը միշտ էլ եղել է, ընդ որում՝ մարդկության  ողջ պատմության ընթացքում։ Իրականում շատ դժվար է տարբերել մնայունը ժամանակավորից, որակյալն էժանագինից։ Սակայն մեզ մոտ ամբողջ ողբերգությունն այն է, որ աստիճանաբար համեմատելու հնարավորությունից ենք զրկվում. էժանագինը համատարած է։ Իսկ երիտասարդներին սովորեցնել է պետք։ Պետք է սովորել ընկալել գեղեցիկը։ Նաև շղթայի էֆեկտը պետք է գործի. տարբեր բնագավառների բանիմաց, իրենց գործի վարպետ մարդիկ պետք է միմյանց ճանաչեն։ Չի կարող անվերջ մի բևեռ լինել։ Իսկ մեզ մոտ այդ միաբևեռ, անիմաստ ու ճահճացող իրավիճակն է։

-Անկախության սերունդը կարողացա՞վ իր երաժշտական դիմագիծն ունենալ։ Խորհրդային տարիներին կար դիսիդենտական շարժում, որը մշակույթի տարբեր բնագավառներում իրեն զգացնել էր տալիս՝ կինո, թատրոն, գրականություն, երաժշտություն և այլն։ Այսօր չկա գրաքննություն, սակայն, մեծ հաշվով, չկա և որակ։ Ո՞րն է պատճառը։

-Խորհրդային տարիներին մշակույթը միայն դիսիդենտական շարժմամբ չի ձևավորվել։ Նույնիսկ տոտալ վերահսկողության պայմաններում իրական արժեքներ են քարոզվել, ասենք, նույն հեռուստատեսությամբ։ Ինչ-որ բան ջրի երեսին է եղել, ինչ-որ բան՝ ընդհատակում։ Բայց եղել է։ Ընդ որում, մարդիկ ոչ թե հարմարվել են վերևներից իջնող պարտադրանքներին ու թելադրվող ճաշակին, այլ փորձել են իրենք իրենցը ներկայացնել։ Ասում եք՝ այսօր գրաքննություն չկա, սակայն անընդհատ փորձում են մտածող տեսակին՝ մեզ, ճնշել։ Ես չեմ գովում սովետականը, բայց դրա փոխարեն այլ բան չի հրամցվում հանրությանը, իսկ այն ինչ ներկայացվում է՝ հիմնականում խոտան է։

-Ինչո՞ւ։

-Շատ պատճառներ կան։ Ինձ թվում է, որ երբ տեսնում են մարդկանց, ովքեր կարող են որոշակի տրամադրություններ առաջացնել, քիչ թե շատ հասարակական կարծիք ձևավորել, փորձում են չեզոքացնել նրանց։ Եվ դա ամենուրեք է՝ քաղաքականության մեջ, արվեստում ...

-Հասարակական կյանքի ակտիվացումը կարո՞ղ է նպաստել որակյալ երաժշտության պահանջարկի մեծացմանը։

-Միանշանակ այո՛։ Այստեղ կրկին բևեռների խնդիրն է։ Ասենք՝ նույն հեռուստատեսությունն այսօր որակ չի տալիս։ Իսկ հասարակության ներսում շատ հետաքրքիր գործընթացներ են տեղի ունենում։ Այսինքն, իրենց համար որակյալն ինձ և շատ-շատերի համար անորակ է։ Իսկ մենք տեղ, հնարավորություն չունենք արտահայտվելու։ Այսօր կարևոր մեխանիզմները չեն աշխատում, և ռեալ բան ստանալը շատ բարդ է, քանի որ այսօր ամեն ինչ կապվում է փողի հետ։  Հնարավոր է, որ ես սխալվում եմ, սակայն մինչ այժմ ես չեմ տեսել, որ, ասենք, հովանավորեն իսկապես արժեքավոր որևէ նախագիծ։ Լուրջ արվեստ հովանավորողներին ես այսօր չեմ տեսնում։ Բայց ես չեմ էլ սպասում։ Փորձում եմ ինքս տեղ գտնել և համոզված եմ, որ եթե ասելիք ունես, ապա միշտ էլ ձևը կգտնվի հանրությանը քո ուզածը հասցնելու։

-Ինչպե՞ս եք գնահատում այսօրվա մեր քաղաքական կյանքը։

-Եթե խոսում ենք համատարած ցածրաճաշակության մասին, բնականաբար, դա առաջին հերթին տարածվում է քաղաքական դաշտի վրա։ Եթե հասարակական կյանքում, արվեստում նոր խոսք է հարկավոր, ապա այն առավել անհրաժեշտ է մեր քաղաքական կյանքում։ Ավելի հասարակ ձևով ասեմ՝ եթե այսօր հասարակության ճնշող մեծամասնությունն ապրում է՝ լուծելով օրվա հացի խնդիրը, ուրեմն քաղաքական միջավայրը միանշանակ վատն է։ Խոսեք արվեստի մարդկանց հետ...ողբերգություն է, ի՞նչ ասեմ։ Նույնը հոգևորի մասին կարող եմ ասել։ Տեսե՛ք՝ Հայաստան են բերում աշխարհահռչակ երաժիշտների։ Ովքե՞ր են գնում նրանց համերգներին։ Հիմնականում նրանք, ովքեր փող ունեն, սակայն այդ երաժշտությունից ոչինչ չեն հասկանում։, բայց մոդայից ելնելով գնում են։ Միևնույն է, այդ համերգներից հետո գնալու են իրենց ռաբիսը լսեն ու քաբաբը ըմբոշխնեն Իսկ նրանք, ում այդ երաժշտությունն իսկապես պետք է, պարզապես չեն կարող գնալ այդ համերգներին։ Սա փոխել է պետք։ Նոր մթնոլորտ է պետք ձևավորել։ Մեր ժողովրդին նոր հերոսներ են պետք, որոնց միջոցով հնարավոր կլինի կրթվել։ Մշակույթի ռաբիսացումը և քաղաքական ռաբիսացումը իրար ընկերներ են դարձել։ Պետք է լուծարել այդ ընկերությունը՝ բառիս լայն իմաստով։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը