Գեղամ Նազարյան. «Սեւի եւ սպիտակի ժամանակներն անցել են»
Մասնակցելով Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նախաձեռնած քաղաքացիական բաց ժողովին՝ «Հայք» թերթի նախկին գլխավոր խմբագիր Գեղամ Նազարյանը ելույթ է ունեցել, որը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ։
«Համոզված եմ, որ այսօր այստեղ հավաքվել ենք ոչ այն պատճառով, որ առաջիկայում ընտրություններ են լինելու, այլ այն, որ մեր երկիրը կանգնած է բազմաթիվ մարտահրավերների առաջ:
Մենք ունենք բազմաթիվ չլուծված խնդիրներ: Ավելին, չլուծելով առկա խնդիրները, երկրաչափական պրոգրեսիայով ի հայտ են գալիս նորերը` ավելի դժվար լուծելիները: Միայն արտագաղթի ցուցանիշները բավական են, հասկանալու համար, թե ինչ ծանր իրավիճակում է հայտնվել Հայաստանը: Երկրից հեռանում են նրանք, ովքեր չեն կարողանում օրվա հաց վաստակել, ովքեր չեն կարողանում կերակրել իրենց երեխաներին: Հայաստանից հեռանում են ամեն օր տարատեսակ անարդարությունների հետ բախվողները: Սկսել են արտագաղթել նույնիսկ պետական ծառայողները եւ բիզնեսի ներկայացուցիչները: Հայաստանից կապիտալի աննախադեպ արտահոսք է տեղի ունենում: Տնտեսության վիճակն ամեն օր ավելի մտահոգիչ է դառնում: Տնտեսագետները կվկայեն, որ նման աղետալի իրավիճակ Հայաստանում եղել է միայն 1990-ականների սկզբում: Եթե այս ամենին գումարենք երկրում արմատավորված բարոյալքումը, ապա ավելի լավ կհասկանանք, թե ինչ աղետի առջեւ ենք կանգնած:
Ամենավատն այն է, որ երբ ահազանգում ենք, մատնացույց անում առկա խնդիրները, ոմանք կարծում են, թե խտացնում ենք գույները: Իրականում, մենք դեռ ամեն ինչ շատ ավելի մեղմ ենք նկարագրում: Իսկ իրավիճակն ավելի բարդ է: Չպետք է մոռանալ, որ մեր կողքին ունենք Ադրբեջանի նման բռնատիրական պետություն, որի ղեկավարների ռազմաշունչ հայտարարությունները գնալով ավելի ինտենսիվ բնույթ են կրում:
Հուսով եմ, վստահ եմ, այստեղ հավաքվել ենք, գիտակցելով, թե ինչ խնդիրների առաջ է կանգնած մեր երկիրը: Հրաշքով անկախություն վերանվաճելուց հետո սարսափելի աղետ կլինի, եթե մենք մեր ձեռքով կործանենք մեր պետականությունը: Մեր միջից պետք է հանենք այն մտայնությունը, թե ինչ որ երկիր ելնելով իր իսկ շահերից թույլ չի տա մեր երկրի կործանումը: Մշտապես հիշենք, որ տունը, այս դեպքում նաեւ պետությունը կործանվում է ոչ թե դրսից, այլ ներսից:
Անշուշտ պետք է հավաքվել եւ քննարկել առկա խնդիրները: Միանշանակ պետք է ողջունել այս հավաքը նախաձեռնողներին, բայց միաժամանակ պետք է շեշտենք, որ մենք ոչ մի առաջընթաց չենք արձանագրի, եթե շարունակենք հավաքվել առանց հստակ օրակարգի: Ժամանակն է, որ հստակեցնենք այն խնդիրները, որոնք առաջնային լուծման կարիք ունեն: Ժամանակն է, որ հստակ օրակարգ ձեւավորվենք եւ փորձենք քայլ առ քայլ լուծել առկա բարդ խնդիրները: Եթե մենք ուշացնենք օրակարգի ձեւավորումը, ապա համոզված եմ, որ մեզ մոտ ոչինչ չի ստացվի: Իսկ եթե մեզ մոտ ոչինչ չստացվի, ապա դրանից կշահեն մեր պետության հակառակորդներն ու թշնամիները:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանը մարդկային վեհ քայլի դիմեց` Ազատության հրապարակում հացադուլ անելով: Այսօր կարող ենք արձանագրել, որ այդ քայլով Հայաստանի քաղաքական դաշտում բավական հուժկու ցնցումներ տեղի ունեցան` դրանից բխող հետեւանքներով: Այսուհանդերձ, այսօր արդեն պետք է ընդունենք, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ջանքերը կհավասարվեն զրոյի, եթե այդ հզոր քայլը շարունակություն չունենա: Հացադուլը քաղաքական շարունակություն պետք է ունենա:
Կարծում եմ, այսօր այլեւս չի կարելի խորացնել մեր երկրում առկա թշնամանքը, փոխադարձ ատելությունը: Պետք է կանգ առնենք, սթափվենք եւ հասկանանք, որ չի կարելի անցած դարի 30-ականների ոգով ազգի դավաճաններ, լրտեսներ կամ վնասարարներ փնտրել: Եթե կանգ չառնենք եւ շարունակենք ատել միմյանց, ապա դրանից որեւէ մեկը չի շահի, իսկ ավելի ճիշտ` կշահեն մեր պետության հակառակորդները, որոնք նստած սպասում են, թե երբ ենք մեր ձեռքով կործանելու մեր անկախությունը:
Սեւի եւ սպիտակի ժամանակներն անցել են: Առաջ շարժվելու համար պետք է գլոբալ երկխոսություն սկսել: Ընդ որում, չպետք է ինչ-ինչ պատճառներով խուսափել այս բառի օգտագործումից: Հասարակության բոլոր շերտերում, բոլոր քաղաքական ուժերում առկա են առողջ մտածող, սթափ դատող մարդիկ, որոնք իրենց ջանքերը համախմբելով կարող են հաջողության հասնել:
Իսկ միավորվել չի նշանակում անպայման բոլոր առողջ ուժերին հավաքել մեկ կուսակցությունում կամ մեկ դաշինքում: Կարծում եմ, արդեն իսկ մեծ առաջընթաց կլինի, եթե ձեւավորենք ընդհանուր օրակարգ, հստակեցնենք խնդիրները եւ ընդհանուր ճակատով սկսենք լուծել դրանք:
Շատ կարևոր է, որ պրոբլեմների ձևակերպումը չկրի վերացական բնույթ: Իրավիճակի գնահատկանները, որքան էլ դրանք լինեն օբյեկտիվ, չպետք է լինեն միայն ընդհանրական: Չափազանց կարևոր է լսել ու հասկանալ կոնկրետ սոցիալական խավերի խնդիրներն ու մտահոգությունները: Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ կոնկրետ խավերի խնդիրների կոնկրետ ձևակերպման դեպքում` հանրային աջակցությունն ավելի տեսանելի է դառնում: Բերեմ միայն մեկ օրինակ: “ ԲարգավաՃ Հայաստանը” մի քանի տարի շարունակ մեր աչքի առաջ նպատակասլաց աշխատանքի շնորհիվ դարձել է մանր ու միջին բիզնեսի ոտնհարավող իրավունքների ու շահերի ամենալուրջ պաշտպանը, իսկ խոսքը 350-400 հազարանոց սոցիալական խավի մասին է: Հենց դա է նաև պատճառը, որ ԲՀԿ վարկանիշն այսօր բավական բարձր է: Սա ոչ թե գովեստի կամ մրցակցության կոչ է, այլ փաստացի օրինակ, որ կոնկրետ խավերի խնդիրների կոնկրետ ձևակերպման դեպքում` հանրային աջակցությունն ավելի տեսանելի է դառնում:
Ամփոփելով, ևս մեկ անգամ ուզում եմ շեշտել հստակ օրակարգի, քայլերի հստակ համակարգի ձևավորման անհրաժեշտությունը:
Մի փոքր աշխատասիրություն, վճռականություն, իրավիճակի ճիշտ եւ սթափ գնահատում եւ հնարավոր կլինի լուրջ հաջողությունների հասնել, որից կշահի, թե Հայաստանի յուրաքանչյուր քաղաքացին, թե մեր պետականությունը»:
Գեղամ Նազարյան. «Սեւի եւ սպիտակի ժամանակներն անցել են»
Մասնակցելով Րաֆֆի Հովհաննիսյանի նախաձեռնած քաղաքացիական բաց ժողովին՝ «Հայք» թերթի նախկին գլխավոր խմբագիր Գեղամ Նազարյանը ելույթ է ունեցել, որը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ։
«Համոզված եմ, որ այսօր այստեղ հավաքվել ենք ոչ այն պատճառով, որ առաջիկայում ընտրություններ են լինելու, այլ այն, որ մեր երկիրը կանգնած է բազմաթիվ մարտահրավերների առաջ:
Մենք ունենք բազմաթիվ չլուծված խնդիրներ: Ավելին, չլուծելով առկա խնդիրները, երկրաչափական պրոգրեսիայով ի հայտ են գալիս նորերը` ավելի դժվար լուծելիները: Միայն արտագաղթի ցուցանիշները բավական են, հասկանալու համար, թե ինչ ծանր իրավիճակում է հայտնվել Հայաստանը: Երկրից հեռանում են նրանք, ովքեր չեն կարողանում օրվա հաց վաստակել, ովքեր չեն կարողանում կերակրել իրենց երեխաներին: Հայաստանից հեռանում են ամեն օր տարատեսակ անարդարությունների հետ բախվողները: Սկսել են արտագաղթել նույնիսկ պետական ծառայողները եւ բիզնեսի ներկայացուցիչները: Հայաստանից կապիտալի աննախադեպ արտահոսք է տեղի ունենում: Տնտեսության վիճակն ամեն օր ավելի մտահոգիչ է դառնում: Տնտեսագետները կվկայեն, որ նման աղետալի իրավիճակ Հայաստանում եղել է միայն 1990-ականների սկզբում: Եթե այս ամենին գումարենք երկրում արմատավորված բարոյալքումը, ապա ավելի լավ կհասկանանք, թե ինչ աղետի առջեւ ենք կանգնած:
Ամենավատն այն է, որ երբ ահազանգում ենք, մատնացույց անում առկա խնդիրները, ոմանք կարծում են, թե խտացնում ենք գույները: Իրականում, մենք դեռ ամեն ինչ շատ ավելի մեղմ ենք նկարագրում: Իսկ իրավիճակն ավելի բարդ է: Չպետք է մոռանալ, որ մեր կողքին ունենք Ադրբեջանի նման բռնատիրական պետություն, որի ղեկավարների ռազմաշունչ հայտարարությունները գնալով ավելի ինտենսիվ բնույթ են կրում:
Հուսով եմ, վստահ եմ, այստեղ հավաքվել ենք, գիտակցելով, թե ինչ խնդիրների առաջ է կանգնած մեր երկիրը: Հրաշքով անկախություն վերանվաճելուց հետո սարսափելի աղետ կլինի, եթե մենք մեր ձեռքով կործանենք մեր պետականությունը: Մեր միջից պետք է հանենք այն մտայնությունը, թե ինչ որ երկիր ելնելով իր իսկ շահերից թույլ չի տա մեր երկրի կործանումը: Մշտապես հիշենք, որ տունը, այս դեպքում նաեւ պետությունը կործանվում է ոչ թե դրսից, այլ ներսից:
Անշուշտ պետք է հավաքվել եւ քննարկել առկա խնդիրները: Միանշանակ պետք է ողջունել այս հավաքը նախաձեռնողներին, բայց միաժամանակ պետք է շեշտենք, որ մենք ոչ մի առաջընթաց չենք արձանագրի, եթե շարունակենք հավաքվել առանց հստակ օրակարգի: Ժամանակն է, որ հստակեցնենք այն խնդիրները, որոնք առաջնային լուծման կարիք ունեն: Ժամանակն է, որ հստակ օրակարգ ձեւավորվենք եւ փորձենք քայլ առ քայլ լուծել առկա բարդ խնդիրները: Եթե մենք ուշացնենք օրակարգի ձեւավորումը, ապա համոզված եմ, որ մեզ մոտ ոչինչ չի ստացվի: Իսկ եթե մեզ մոտ ոչինչ չստացվի, ապա դրանից կշահեն մեր պետության հակառակորդներն ու թշնամիները:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանը մարդկային վեհ քայլի դիմեց` Ազատության հրապարակում հացադուլ անելով: Այսօր կարող ենք արձանագրել, որ այդ քայլով Հայաստանի քաղաքական դաշտում բավական հուժկու ցնցումներ տեղի ունեցան` դրանից բխող հետեւանքներով: Այսուհանդերձ, այսօր արդեն պետք է ընդունենք, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ջանքերը կհավասարվեն զրոյի, եթե այդ հզոր քայլը շարունակություն չունենա: Հացադուլը քաղաքական շարունակություն պետք է ունենա:
Կարծում եմ, այսօր այլեւս չի կարելի խորացնել մեր երկրում առկա թշնամանքը, փոխադարձ ատելությունը: Պետք է կանգ առնենք, սթափվենք եւ հասկանանք, որ չի կարելի անցած դարի 30-ականների ոգով ազգի դավաճաններ, լրտեսներ կամ վնասարարներ փնտրել: Եթե կանգ չառնենք եւ շարունակենք ատել միմյանց, ապա դրանից որեւէ մեկը չի շահի, իսկ ավելի ճիշտ` կշահեն մեր պետության հակառակորդները, որոնք նստած սպասում են, թե երբ ենք մեր ձեռքով կործանելու մեր անկախությունը:
Սեւի եւ սպիտակի ժամանակներն անցել են: Առաջ շարժվելու համար պետք է գլոբալ երկխոսություն սկսել: Ընդ որում, չպետք է ինչ-ինչ պատճառներով խուսափել այս բառի օգտագործումից: Հասարակության բոլոր շերտերում, բոլոր քաղաքական ուժերում առկա են առողջ մտածող, սթափ դատող մարդիկ, որոնք իրենց ջանքերը համախմբելով կարող են հաջողության հասնել:
Իսկ միավորվել չի նշանակում անպայման բոլոր առողջ ուժերին հավաքել մեկ կուսակցությունում կամ մեկ դաշինքում: Կարծում եմ, արդեն իսկ մեծ առաջընթաց կլինի, եթե ձեւավորենք ընդհանուր օրակարգ, հստակեցնենք խնդիրները եւ ընդհանուր ճակատով սկսենք լուծել դրանք:
Շատ կարևոր է, որ պրոբլեմների ձևակերպումը չկրի վերացական բնույթ: Իրավիճակի գնահատկանները, որքան էլ դրանք լինեն օբյեկտիվ, չպետք է լինեն միայն ընդհանրական: Չափազանց կարևոր է լսել ու հասկանալ կոնկրետ սոցիալական խավերի խնդիրներն ու մտահոգությունները: Համաշխարհային փորձը ցույց է տալիս, որ կոնկրետ խավերի խնդիրների կոնկրետ ձևակերպման դեպքում` հանրային աջակցությունն ավելի տեսանելի է դառնում: Բերեմ միայն մեկ օրինակ: “ ԲարգավաՃ Հայաստանը” մի քանի տարի շարունակ մեր աչքի առաջ նպատակասլաց աշխատանքի շնորհիվ դարձել է մանր ու միջին բիզնեսի ոտնհարավող իրավունքների ու շահերի ամենալուրջ պաշտպանը, իսկ խոսքը 350-400 հազարանոց սոցիալական խավի մասին է: Հենց դա է նաև պատճառը, որ ԲՀԿ վարկանիշն այսօր բավական բարձր է: Սա ոչ թե գովեստի կամ մրցակցության կոչ է, այլ փաստացի օրինակ, որ կոնկրետ խավերի խնդիրների կոնկրետ ձևակերպման դեպքում` հանրային աջակցությունն ավելի տեսանելի է դառնում:
Ամփոփելով, ևս մեկ անգամ ուզում եմ շեշտել հստակ օրակարգի, քայլերի հստակ համակարգի ձևավորման անհրաժեշտությունը:
Մի փոքր աշխատասիրություն, վճռականություն, իրավիճակի ճիշտ եւ սթափ գնահատում եւ հնարավոր կլինի լուրջ հաջողությունների հասնել, որից կշահի, թե Հայաստանի յուրաքանչյուր քաղաքացին, թե մեր պետականությունը»: