«Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու մասին» և «Հայաստանի Հանրապետության և Թուրքիայի Հանրապետության միջև երկկողմ հարաբերությունների զարգացման մասին» նախաստորագրված արձանագրությունները նպաստավոր նախադրյալներ են ստեղծում երկու պետությունների միջև հարաբերությունների բնականոնացման համար: Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների բնականոնացումը, այսինքն հարաբերությունների այնպիսի համակարգի ձևավորմանը, որը հնարավություն կտա կողմերին իրենց միջև առկա ամենաբարդ խնդիրների լուծումները փնտրել բացառապես բանակցությունների  ճանապարհով,  բխում է երկու պետությունների  շահերից:

Հայաստանի պարագայում այդ հարաբերությունների բնականոնացումը ՀՔԴՄ-ն գնահատում է  ելնելով հետևյալ նկատառումներից'

   ա)Հայաստանի անվտանգության  ակնհայտ սպառնալիքները հնարավորինս   չեզոքացնելու,  և երկարաժամկետ հատվածում անվտանգ զարգացման  կայուն երաշխիքներ ձևավորելու անհրաժեշտությունից, այդ թվում'  տարածաշրջանային անվտանգության համակարգի ձևավորմանը մասնակցելու և  տարածաշրջանում Հայաստանի մնայուն դերակատարումն ապահովելու տեսանկյունից:

բ)Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի խաղաղ և արդարացի կարգավորման  համար անհրաժեշտ նախադրյալներ  ստեղծելու տեսանկյունից:

Գաղտնիք չէ, որ  պատերազմի հնարավոր վերսկսման սպառնալիքը' որպես միջազգային հանրության վրա ճնշում գործադրելու  և բանակցություններում միակողմանի զիջումներ կորզելու հնարք, ադրբեջանական կողմը օգտագործում է այն հաշվարքով, որ  Հայաստանը գտնվում է շրջափակման ակցանների մեջ: Հետևաբար Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորումը  և որպես դրանց հետևանք սահմանի բացումն ու  Հայաստանի ապաշրջափակումը  էապես կնպաստեն Ադրբեջանի ղեկավարության ռազմատենչ, ոչ կառուցողական և ոչինչ չխոստացող քաղաքականությանը վերջ դնելուն և  կօգնեն  կոնֆլիկտը խաղաղ ճանապարհով  կարգավորելու սպասումների ձևավորմանը:  

գ)և վերջապես, Եվրոպական տնտեսական-քաղաքական  համակարգերին աստիճանաբար և համընթաց ինտեգրման կայուն հնարավորությունների ձևավորման տեսանկյունից:

Սրանք են ռազմավարական կարևորություն այն թիրախները, որոնց ամբողջությունը ձևավորում է Հայաստանի համար Թուրքիայի հետ հարաբերությունների գլխավոր նշանակությունը:  Եվ եթե այս ամենին ավելացնենք  այն հանգամանքը, որ միջազգային հանրությանը  ներկայանալով որպես  բանակցությունների սեղանի շուրջ իր համար բարդագույն խնդիրներ լուծելու ունակ պետություն, Հայաստանը ձեռք է բերում նաև  պատասխանատու և վստահելի գործընկերոջ միջազգային համարում,  ապա խնդիրն ավելի ամբողջական  է դառնում' միաժամանակ ընդգծելով Հայաստանի Նախագահի արտաքին քաղաքական այս նախաձեռնության խորությունն ու  հեռանկարայնությունը:

 Անկասկած,  նշված նպատակներից յուրաքանչյուրն ունի իր ինքնուրույն կարևորությունը և  պատմական  տարբեր փուլերում նրանք կձևավորեն տարբեր  առաջնահերթություններ և մարտավարական տարբեր խնդիրներ:

 Ներկա փուլում  կարևորագույն խնդիրներ պետք է համարել Հայսատանի և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումն ու  հայ-թուրքական սահմանի բացումը կամ, ավելի ճիշտ, Հայաստանի ապաշրջափակումը:

Ընդ որում  վերջինի կարևորությունը պայմանավորված է նաև նրա   տարածաշրջանային նշանակությամբ, որը դժվար է   թերագնահատել, քանի որ այն, ըստ էության  ազդարարում է Հայաստանի փաստացի ապամեկուսացման միջոցով տարածաշրջանի   կայուն և խաղաղ զարգացման   աշխարհաքաղաքական' բոլորովին նոր և տարածաշրջանի ժողովուրդներին մեծ հեռանկարներ խոստացող  գարծընթացի մեկնարկը'  դառնալով միաժամանակ այդ գործընթացի  անշրջելիության կարևոր  երաշխիքը:  Հետևաբար,  քննարկվող խնդիրների հրատապությունը  պայմանավորված է նաև  տարածաշրջանի կայուն և  խաղաղ զարգացման համար կայուն երշխիքներ ձևավորելու   հրամայականով:

Ահա թե ինչու  երկու պետությունների հարաբերությունների կարգավորումը  Թուրքիան չի կարող դիտարկել  որպես Հայաստանին  ընդառաջելու բարի կամքի դրսևորում, այլ ստիպված է  դիտել  որպես  տարածաշրջանի կայունության ապահովման գործում  իր ուղղակի  պատասխանատվությունն արդարացնելու հնարավորություն և, հետևաբար,  այն չի կարող  իրականացվել    որևէ նախապայմանով: Եվ քննարկվող փաստաթղթերի գլխավոր քաղաքական արժեքն այն է, որ նրանք ոչ բացահայտ և   ոչ էլ քողարկված ձևով չեն պարունակում որևէ նախապայման, որոնց մասին վերջին 18 տարիների ընթացքում անդադար ազդարարում էին բոլոր ժամանակների թուրքական իշխանությունները:

Ավելին, ՀՔԴՄ-ն գտնում է, որ նախաստորագրված արձանագրությունները չեն պարունակում  որևէ պարտավորվածություն, որը հետագայում կխոչնդոտի կամ կկաշկանդի Հայաստանին իր ազգային կամ պետական շահերը  հետապնդող  նախաձեռնություններում:  

Մինչդեռ, առանց սխալվելու հավանականության կարելի է պնդել, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը ուղղակիորեն  բխում է   Թուրքիայի' տարածաշրջանում  իր  ազդեցությանը նոր բովանդակություն հաղորդելու ռազմավարական հետաքրքրությունից, որին մեծապես նպաստում է հնգօրյա պատերազմից հետո ձևավորված  որակապես նոր աշխարհաքաղաքական իրողությունը:  

Այս փաստաթղթերի քաղաքական նշանակությունն ու պատմական կարևորությունը,  պայմանավորված է նաև այն հանգամանքով, որ  Հայաստանի անկախացումից ի վեր առաջին անգամ Հայաստանի  կենսական շահերը ոչ միայն համընկնում են  տարածաշրջանի և  միջազգային հանրության  ազդեցիկ դերակատարների ռազմավարական նպատակներին, այլև   բխում են  վերջիններիս շահերից: Երկու պետությունների համար ձևավորվել է պատմական լուրջ հնարավորություն, մի յուրատեսակ պատուհան, իրենց երկարաժամկետ շահերին համապատասխան  միջպետական հարաբերություններ հաստատելու համար լուրջ նախադրյալներ ստեղծելու առումով և պատմական այս պատեհությունից չօգտվելը  աններելի  շռայլություն կլինի բոլորի համար:

Հետևաբար,  քննարկվող արձանագրությունները, ըստ էության,  պետք է որակել որպես  այդ պատուհանը բացելու  համարձակ և ապագա խոստացող քայլ: Այդ արձանագրությունները ընդամենը  կողմերին  հնարավորություն են տալիս 21-րդ դարում քաղաքակիրթ միջպետական հարաբերություններ կառուցելու երկար ու դժվարին ճանապարհին կատարել առաջին փոքր, բայց շատ խոստումնալից քայլը:

Սրանք են  այն փաստարկները, որոնք հիմք ընդունելով Հայաստանի Քրիստոնեա-Դեմոկրատական Միությունը արտահայտվում է նշված արձանագրությունները վավերացնելու  օգտին:        

Այդ ամենով հանդերձ Թուրքիայի հետ Հայաստանի հարաբերություններին առնչվող  խնդիրները հայության և մեզ' հայաստանցիներիս  համար շատ զգայուն  են, օբյեկտիվորեն առաջացնում են մի շարք մտահոգություններ, որոնք պահանջում են լրջմիտ և համակողմանի վերլուծություններ և մեկնաբանություններ:

Եվ թեպետ թե մամուլով,  թե հեռուստատեսությամբ և թե հանրային քննարկումներում հնչում են նաև  այդ մտահոգությունները փարատող բազմաթիվ հիմնակավոր  փաստարկներ և մեկնաբանություններ, այդուհանդերձ ՀՔԴՄ-ն  գտնում է,  որ իշխանությունները պարտավոր են հնչող մտահոգություններին ականջալուր լինել և մշակել հայ-թուրքական հարաբերությունների բոլոր հնարավոր բացասական ազդեցությունները  մեզանում  հնարավորինս չեզոքացնելու և դրանք հանրային կյանքի բնականոն զարգացման խնդիրներին ծառայեցնելու   գործունեության  համակողմանի ծրագիր:

Միաժամանակ բացառիկ կարևորություն է ստանում այս ամենում Սփյուռքի գործնական մասնակցությունն ու  աջակցությունն ապահովելու խնդիրը: Այս առումով  ՀՔԴՄ-ն ողջունում է  Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի  Սփյուռքի ազդեցիկ գաղթօջախներ անձամբ այցելելու և մեր հայրենակիցներին անմիջականորեն նոր քաղաքականության    կարևորությունը ներկայացնելու նախաձեռնությունը:  Համոզված ենք, որ Հայաստան-Սփյուռք հարաբերություններում այն  նոր և խոստումնալից  մոտեցում է:

Հայաստանի քրիստոնեա-դեմոկրատները  համոզված են, որ մենք ականատեսն ու մասնակիցն ենք մեր  նորագույն պատմության նոր շրջանի մեկնարկին: Առջևում նոր  հնարավորություններ են, բայց և նոր  մարտահրավերներ, որոնք մենք կարող ենք հաղթահարել միայն  մեկ պարագայում' եթե լինենք ազգովի միաբան և համոզված' սեփական ուժերում:  Մաղթում ենք Հանրապետության Նախագահին  և   մեր ողջ  ժողովրդին  հաջողություն` պատմական այս շրջադարձում:

 Աստված մեզ  օգնական:     

Հայաստանի Քրիստոնեա-Դեմոկրատական ՄիությանՔաղաքական Խորհուրդ